Üniversiteye geri döndüğünüzü düşünün. Final sınavından hemen önceki gece... Ve sınav için yeteri kadar hazır değilsiniz. Birkaç saatlik hızlandırılmış çalışmanın ardından, aynı sınava gireceğiniz arkadaşınız size; 100 yıllık düşünce tarihine dair ya da bir dolu formulün yeraldığı mini bir quiz yapar ve soruların yalnızca yarısına doğru cevap verirsiniz. Dersin hocası ortalamayı göz önüne alsa bile sınavdan 50 alarak dersten geçer not almanız bazen mümkün değildir --derse göre değişir :)--. Tam bu anda uyumalı ve ertesi gün rapor alarak geleneksel olarak bir hayli zor olan telafi sınavına mı girmelisiniz yoksa biraz daha çalışmalı mısınız?

Hem "anne bilgeliği" hem de uyku çalışmaları; "gidin yatın" diyor. Diğer faydalarının yanı sıra, bu riski almak (uyumak) beyninizde karmaşa halinde bulunan tarihleri ve teorileri hatırlamanıza yardımcı olacaktır. Peki ama, uyku; hafızanızdaki bu bilgileri tam olarak nasıl güçlendirecek? Dinlenme moduna geçmek, sizi zaten hali hazırda beyninizde olan ancak hatırlayamadığınız kalan %50'lik kısmı unutmaktan alıkoyar mı? Ya da, uyanıp kitabı tekrar açtığınızda dün gece hatırlayamadığınız şeyleri hatırlamanız için bir şans var mıdır?

İngiliz psikolog Nicolas Dumay'a göre; evet, böyle bir şans var ! Uykunun hafızayı desteklediğine dair kesin bir kanıt olmasa da, Cortex dergisinde bu hafta yayımlanan bir araştırma; uykunun yalnızca akılda var olan ancak hatırlanamayan bilgileri güçlendirmekle kalmadığını, daha da etkileyici bir biçimde, uyanıkken öğrenmemizin neredeyse mümkün olmadığı bilgileri de hatırlamamıza olanak tanıdığını ortaya koydu.

Bir teoriye göre; derin- uyku aslında geriye dönük müdahaleyi başlatır, yani unutmanın "panzehiri" gibi davranır. Derin-uykuya geçtikten sonra, bu teori; beynin dış dünyadan bilgi alımını durdurduğunu ve hafıza güçlendirme süreci olarak adlandırılan taze hafızaları sağlamlaştırmaya odaklanır.

Bir başka teori ise; derin uykudaki nöral yavaşlama düşüncesiyle çelişiyor ve bunun yerine, beynin "sinirsel tekrarlamaya" odakladığını yani; yeni öğrenilen bilgiyi tekrarlama sürecini aktifleştirdiğini ileri sürüyor. Sinirsel tekrarlama aracılığıyla, beyin yalnızca hali hazırda oluşmuş hafızaların "kaybolmasını" engellemekle kalmaz, aynı zamanda da uyanıkken oluşturulması pek mümkün olmayan hafızaların (bir önceki gece hatırlayamadığınız final sınavı bilgisi) kodlamasını da bitirir.

Çalışmada, Nicolas Dumay öncülüğündeki araştırma ekibi; uykunun bildirimsel belleği geliştirdiğiyle (--deneyimler ve becerilerden ziyade-- olgusal bilgiyi muhafaza etme) ilişkili deneyleri yeniden analiz etti. Deneylerin birinde, çalışmanın katılımcıları gerçek kelimelere benzer sese sahip yeni kurgulanmış bir dizi kelime öğrendiler. Kısa bir süre sonra, katılımcılar hatırlayabildikleri kadar fazla terimi tanımlayarak ve hafızadan geri çağırarak yeni bilgilerini gösterdiler. Sonrasında, katılımcıların yarısı 10 küsür saat uyanık kalırken, diğer yarısı ise bu süreyi uykuda geçirdiler. Bir molanın ardından, katılımcılar terim bilgilerini tekrar sergilediler. Araştırma ekibinin tekrar analizlerinde, araştırmacılar iki farklı hatırlama ölçeği üzerine yoğunlaştılar. İlk olarak, araştırmacılar; katılımcıların hangi kelimeleri ilk seferde doğru tanımladıklarını belirlediler. Ek olarak; araştırma ekibi, katılımcıların ilk kelime testi sırasında hatırlamadıkları kelimeleri de göz önünde bulundurdular.

Testler arasında uyuyan katılımcılar bütün olarak daha iyi bir sonuç elde ettiler. Fakat sonuçlar; katılımcıların ilk etapta hatırlamadığı kelimeler bakımından daha belirgindi. Yani, bir anlamda, bizler uyurken yeni hafızalar oluşturabiliriz. Şimdi, yukarıdaki sorumuza geri dönersek; uyumanın gerçekten bir fark yarattığını söyleyebiliriz.

---

Kaynak: University of Exeter, "Sleep makes our memories more accessible, study shows", http://www.exeter.ac.uk/news/featurednews/title_462432_en.html

---