Post Author Avatar
Umut Can Yıldız
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar

Gündelik yaşamımız bilimsel kavramların yanlış kullanımları ile dolup taşıyor. Bunlar toplumdaki bilimsel düşünüş eksikliğini gösteren veriler olmasının yanı sıra hem bilimin kavranmasını zorlaştırıcı bir dil oluşturuyor hem de insanların yanlış yönlendirilmesinde bilimin saygınlığının kötüye kullanılması tehlikesini barındırıyor. Sıra araştırma alanı insanı da içine alan biyolojiye geldiğinde saymakla bitmeyecek yanlış kullanımla karşılaşıyoruz. Şimdilik bunlardan birkaç tanesine bakalım:

‘Survival of the Fittest’

‘Survival of the Fittest’ ya da yanlış çevirisiyle ‘en güçlü olanın ayakta kalması’ sıklıkla bireysel rekabeti yüceltecek ya da şiddeti aklayacak şekilde kullanılageliyor ve doğa bilimlerinin en güçlü kuramlarından evrim teorisini kendisine dayanak olarak seçiyor. Evrimsel biyolojiye ait deyimde ‘fittest’ yani ‘en uygun’ kelimesini özellikle kullanır. Çünkü doğal seçilim teorisine göre en güçlünün değil en çok yavruyu doğurmayı sağlayan yani canlının çevresine en uyumlu biyolojik özellikler nesiller içinde yaygınlık kazanır ve alternatif özellik ortadan kalkar. Yani ‘en güçlü’, ‘en hızlı’, ‘en bencil’ vs. olması gerekmez.

‘Geni Bulundu’

‘Altıncı his geni bulundu’, ‘tokluk geni bulundu’ veya ‘Tanrıya inanç geni bulundu’ gibi haber başlıklarıyla karşılaşmış olmamız hayli muhtemel ancak bu algı baştan aşağı yanlış. Davranış, duygu ve düşünce gibi daha karmaşık alanlara girmeden basit bir örnek üzerinden buna bakalım.

Alyuvar hücrelerimizde yer alan ve oksijen taşınmasını sağlayan hemoglobin proteinini oluşturan genlerden birinde belirlenmiş bir mutasyon sonucu ‘orak hücreli anemi’ genetik hastalığı ortaya çıkar. Ancak bu gen ‘orak hücreli anemi geni’ ya da sağlıklı insanlar için ‘oksijen taşıma geni’ değil globin üreten genlerdir. Dahası pek çok özelliğimiz birkaç değil onlarca genin üretimlerinin etkileşimleriyle ve canlının çevreyle etkileşimi sonucu olarak ortaya çıkar.

Doğuştan mı, Yoksa Öğrenilmiş mi?

Davranışların değerlendirilmesi sırasında sıklıkla karşımıza çıkan bu karşılaştırma en büyük yanlış anlaşılmalardan birisidir. Hiçbir davranışımız ne tamamen genetik ne de tamamen öğrenilmiş olabilir çünkü sahip olduğumuz tüm davranışlar biyolojik kalıtımımızın çevreyle etkileşimi sonucu ortaya çıkar.

Bir insanın doğduğu yere bağlı olarak Türkçe de, Çince de konuşabiliyor olması bize dilin tamamen öğrenilmiş bir davranış olduğunu düşündürebilir ancak dil öğrenmek için öncellikle beynimizde biyolojik bir altyapıya ihtiyacımız var. Tam tersi aynı genetiğe sahip olan tek yumurta ikizlerinin farklı koşullarda büyümesi boy, kilo, ten rengi gibi pek çok fiziksel özelliği değiştirdiğini gösteren çalışmalar mevcut.

‘Tüylü’ Bir Memeli: İnsan

‘Tüy dökücü yöntemler’, ‘tüy dökücü krem’, ‘tüylerinizden kurtulun’… Kısa ve zayıf kılların yerine ya da kıl kelimesini (nedense özellikle kadınlar için) kibarlaştırmak amacıyla kullanılan ‘tüy’ kelimesi aslında omurgalılar içinde deriden oluşan en karmaşık yapılar olarak değerlendirilir ve kuşlarda bulunur. Kuşların aksine içinde bulunduğumu memeli sınıfından diğer türler gibi biz de deri dışına uzanan kıllar bulunur. İkisi de keratin hammaddesine sahip olsa da kıllarımız tüylere oranla çok daha basittir.

‘Nükleik Asit’

Sadece biyolojiye uzak insanların yanlış kullanımları söz konusu değil, geçmişteki eksik ya da gözlemlerden modern biyolojiye bıraktığı pek çok hatalı sözcük miras kalmıştır. Kavramsal yanılgılar gibi tehlikeli değil aksine faydalıdır. Deoksiribo Nükleik Asit yani DNA ilk olarak 1869’da Friedrich Miescher tarafından hücre çekirdeğinde keşfedildi.

Çekirdeğe ait anlamında ‘nükleik’ ve asidik özellikleri sebebiyle bu şekilde isimlendirildi. Ribo Nükleik Asit yani RNA’ın keşfi, mitokondrideki, bakterilerin ve arkeaların sitoplazmasındaki DNA sadece çekirdeğe ait olmadığını gösterse de bu kullanım bilimsel devamlılık için sürdürülmüştür.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir