Post Author Avatar
Umut Can Yıldız
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar

Çok-hücreli canlılarda hücrenin hasar görerek ölmesi (nekroz) dışında, gereksiz veya canlıya zarar vermesi olası durumlarda programlanmış hücre ölümleri(PHÖ) gerçekleşebilir. Pek çok mekanizma tanımlanmış olmakla birlikte en yaygın olanları apoptosiz ve otofajik hücre ölümleridir.

Apoptoszisde hücre kimyasal olarak gelen bir mesajla hücre kendini boğumlayarak küçük parçalara ayırır ve bu küçük parçalar makrofajlar tarafından yutularak sindirilir. Bir hipoteze göre, küçük parçalara ayrılma bakterilerdeki sporlanma işlemine benzemektedir ve endosimbiyoz kurama göre bakteri kökenli olan mitokondrinin apoptosizde büyük işlev üstlenmesinin sebebi de budur. Bu hipoteze göre bakterilerdeki mekanizma ökaryot hücrelere bir intihar biçimi olarak devşirilmiştir(Frank, 2003).

Apoptosizin işlevlerinden bahsedersek, insan embriyosunun gelişiminden örnek verebiliriz. Embriyonik gelişimin 6-7. Haftasında yelpaze şeklindeki ellerimizin parmak aralarındaki perdelerin  hücre ölümleri ile yok edilmesi ve parmakların ortaya çıkmasını örnek verilebilir. Benzer şekilde 5. Haftada oluşumu başlayan ve 16. haftaya kadar taşıdığımız kuyruk mirasımızda apoptosize uğrar.

Diğer kuyruksuz primatlar gibi insanda da, kuyruğu inşa eden aktif gen bölgeleri yok olmamış, gelişim evresindeki apoptosiz ortak atada avantaj sağlamıştır. Gelişimsel önemi dışında bağışıklık sisteminde de çok önemli bir yeri vardır. Mesela tamir edilemeyen bir DNA hasarına uğramış hücreye apoptosiz mesajı iletilir, hücre kendini imha ederse sorun ortadan kalkmıştır ancak mesaja cevap vermezse kontrolsüz büyüme ve kanserleşmeyle de sonuçlanabilir. Başka bir örnek ise virüsün ele geçirdiği hücrelerin yok edilmesidir. Örnekler çoğaltılabilir.

Sağdan sola, bir hücrenin apoptosiz ile kendini nasıl parçaladığını görüyoruz.
Mikroskop görüntüsü kontrol, 6 saat, 12 saat ve 24 saat sonra olarak sıralanıyor.
Kaynak ve İleri Okuma
  • Frank, S. ve diğerleri (2003) Scission, spores, and apoptosis: a proposal for the evolutionary origin of mitochondria in cell death induction.  Biochemical and Biophysical Research Communications Volume 304, Issue 3, S.  481–486";s:1
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir