Post Author Avatar
Sevkan Uzel
Yıldız Teknik Üniversitesi - Çevirmen/Editör
Gökbilimciler, ilk kez olarak, güneş sisteminin uzağında bulunan bir başka yıldızın yörüngesinde dolanan bir ötegezegenin havaküresinde (atmosferinde) helyum olduğunu saptadı. Exeter Üniversitesi'nden Jessica Spake liderliğindeki uluslararası bir araştırma ekibi tarafından yapılan keşif, Nature dergisinin 3 Mayıs 2018 tarihli sayısında duyuruldu.

Ekip, Başak (İng. Virgo) takımyıldızında bulunan ve dünyadan 200 ışık yılı kadar uzakta yer alan WASP-107b adlı "Neptün ötesi" ötegezegende asal gaz olduğuna ilişkin bulgulara ulaştı. Bu önemli keşif, WASP-107b'nin Hubble Uzay Teleskopu tarafından yapılan gözlemleri incelenerek gerçekleştirildi. Buna göre, 2017 yılında keşfedilen söz konusu ötegezegenin havaküresinin üst bölümlerinde bol miktarda helyum var. Algılanan helyum sinyalinin gücü öylesine büyük ki, bilimciler ötegezegenin üst atmosferinin, uzaya doğru onbinlerce kilometre uzandığını düşünüyor.

İlk olarak 1868'de Norman Lockyer adlı bir gökbilimci tarafından, güneş ışığında bilinmeyen bir sarı izgesel çizgi şeklinde saptanan ve buna istinaden Yunan mitolojisindeki Helios'un adı verilen helyum, evrendeki en yaygın ikinci element. Dev ötegezegenlerde en kolay algılanabilecek gazlardan birinin helyum olduğu uzun süredir düşünülüyordu. Bununla birlikte, Exeter Üniversitesi ekibinin çalışması, gazın başarılı bir şekilde saptandığı ilk çalışma olabildi. Yeni bir teknikle gerçekleştirilen bu keşfin, gökadamızdaki başka ötegezegenlerin havakürelerine ilişkin bilgi edinme yolunda önemli bir adım olduğu kuşkusuz.

"Aynı tekniği, yakında çalışmaya başlayacak olan James Webb Uzay Teleskopu ile de kullanmayı umuyoruz. Örneğin ne tür gezegenlerin büyük bir hidrojen ve helyum zarfı olduğunu ve gezegenlerin atmosferlerini ne kadar süreyle tutabildiklerini inceleyebiliriz. Uzayda kızılötesi ışığı ölçerek, morötesi ışığı kullanarak yapabildiğimizden daha uzağa bakabiliriz," diyor ekip lideri Spake.

WASP-107b, hemen hemen Jüpiter büyüklüğünde ama kütlesi Jüpiter'inkinin %12'si kadar olan düşük yoğunluklu bir gezegen. Yıldızının çevresindeki turunu 6 günde tamamlıyor. Ayrıca şimdiye dek keşfedilen en soğuk havaküreli ötegezegenlerden biri: 500 C'lik atmosferiyle elbette yine de dünyadan çok daha sıcak.

Ötegezegenin havaküresinin üst kısımlarından geçen ışığın izgesinin çözümlenmesi sayesinde, araştırmacılar uyarılmış bir durumdaki helyumun varlığını algılamayı başardı. Ölçülen sinyalin dikkate değer gücü, şimdiye dek ötegezegenlerin üst atmosferlerini incelemek için kullanılan morötesi ölçümlere dayanmayan yeni bir teknikten yararlandı. Ekip, kızılötesi ışık kullanan bu yeni tekniğin, dünya boyutlarındaki ötegezegenlerin havakürelerinin araştırılması için de yeni yollar sunacağını belirtiyor.
Kaynak ve İleri Okuma
  • Science Bulletin, "Helium detected in exoplanet atmosphere for the first time" https://sciencebulletin.org/archives/24304.html
  • J. J. Spake, D. K. Sing, T. M. Evans, A. Oklopčić, V. Bourrier, L. Kreidberg, B. V. Rackham, J. Irwin, D. Ehrenreich, A. Wyttenbach, H. R. Wakeford, Y. Zhou, K. L. Chubb, N. Nikolov, J. M. Goyal, G. W. Henry, M. H. Williamson, S. Blumenthal, D. R. Anderson, C. Hellier, D. Charbonneau, S. Udry & N. Madhusudhan. Helium in the eroding atmosphere of an exoplanet. Nature (2018). DOI: 10.1038/s41586-018-0067-5";
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir