Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

NMDA (N-metil-D-aspartat) glutamat reseptörleri, hayvanlarda hafıza ve öğrenme süreçlerinde büyük görevler alan, çok sayıda agonist moleküle tepki veren reseptörlerdir. Dört adet ana protein kısımdan oluşan reseptörler bu görevlerini; sinaptik plastisite olarak bilinen nöronlar arasındaki bağlantıları değiştirebilme, yönetebilme yeteneklerine dayanarak gerçekleştirirler. Beyinde hafızaların kurulması ve  yerleşmesi için NMDA glutamat reseptörleri sinaps boşluğunun olduğu akson uçlarına ilk olarak taşınması ve burada hücre zarına yerleştirilmesi gereken proteinlerdir.


Tokyo Üniversitesi ile ortaklaşa gerçekleştirilen çalışmada Tsukuba Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden Profesör Yosuke Takei, hafızayı destekleyen ve kurulmasını sağlayan bu 'sözü geçen reseptörün transferi' sürecini raydan çıkmaktan alı koyan mekanizmayı ilk kez açıklığa kavuşturdu.





Araştırma ekibi, NMDA reseptörlerinin sinapsa taşınması sırasında onlara bağlanan MAP1A molekülünün, reseptörlerin bu süreçte farklı yöne sapmalarını ve yapılarının bozulmalarını engellediğini doğruladı. Böylelikle MAP1A proteinleri taşınma süreçlerinin ve de bu vesileyle sinaptik plastisite mekanizmalarının verimliliğini ve işlerliğini korumaya büyük oranda yardımcı oluyor.

Fareler üzerinde yapılan çalışmada ise sinir hücreleri MAP1A molekülünden yoksun olanlarda, NMDA reseptörlerinin sinapslara etkili bir biçimde taşınmadığı; bu nedenle de söz konusu hayvanların hafıza yeteneklerinin hatırı sayılır biçimde düşüş gösterdiği tespit edildi.

NMDA glutamat reseptörlerinin transfer işlemi beyin fonksiyonlarının düzgün işlemesi, hafıza ve öğrenme yeteneklerinin verimliliğini koruması için çok ciddi bir önem arz ediyor. Son dönemde yapılan çalışmalar ise, şizofreni hastalarının beyinlerinde bu ulaştırma mekanizmalarında sorunlar olduğunu dolayısıyla reseptörün de nöropsikiyatrik hastalıklar da çok derin görevler aldığını ortaya koyuyor.

Reseptörün transportasyonuna destek olacak ve bu sorunların giderilmesini sağlayabilecek ilaç ve gen tedavilerinin gelişmesi de, -bu çalışmadan da çıkarılabileceği gibi- çok etkili sonuçlar doğurabilir ve hatta hafıza geliştirme yöntemi olarak kullanılabilir. Bunun yanında benzer çözümlerin, şizofreni başta olmak üzere diğer nöropsikiyatrik hastalıklar üzerinde de önemli iyileşmelerle sonuçlanabileceğini söylemek çok da yanlış olmaz.







Kaynak : Y. Takei, Y. S. Kikkawa, N. Atapour, T. K. Hensch, N. Hirokawa. Defects in Synaptic Plasticity, Reduced NMDA-Receptor Transport, and Instability of Postsynaptic Density Proteins in Mice Lacking Microtubule-Associated Protein 1A. Journal of Neuroscience, 2015; 35 (47): 15539 DOI: 10.1523/JNEUROSCI.2671-15.2015




 

Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir