Mars Atmosferine Ne Oldu? Yeni Araştırma ile Bir Teori Daha Elendi

Bilim insanları Mars'ın yüzeyinde su bulunan bir gezegenden bugünkü tozlu Kızıl Gezegen haline milyarlarca yılda nasıl değiştiği gizemini çözmeye çok yaklaştı.
Mars'ta bulunan karbonat depozitleri üzerinde yapılan yeni analizler, Mars'ın havaküresinin (atmosferinin) karbondioksit içeriğinin çoğunu vadi ağlarının oluştuğu çağlarda kaybettiğini öne sürüyor.
Mars'ın en büyük karbonat depoziti, şu anki atmosferinde bulunanın iki katı karbon içeriyor. Bilinen tüm karbon rezervuarlarını bir araya getirsek dahi, Mars yüzeyinde nehirlerin aktığı dönemde var olan kalın havaküre ve içindeki karbondioksiti karşılamayacaktır.

Karbondioksit, Mars'ın havaküresinin büyük çoğunluğunu oluşturmaktadır. Bu gaz havadan çekilip muhafaza edilebilir veya yere çekilip taşlar ile girdiği kimyasal reaksiyonlarla karbonat minerali haline gelebilir. Başarı ile gerçekleştirilmiş Mars araştırmalarından yıllar önce, birçok bilimci Mars'ta başlangıçtaki atmosferindeki karbondioksitleri saklayan dev karbonat depozitleri bulunacağını öngörüyordu. Bunun yerine, - bu araştırmalarda beklenenden farklı olarak çok az sayıda büyük depozit keşfedildi -  daha çok, düşük karbonat oranlı ancak daha geniş alana yayılmış depozitler bulundu. Bugüne kadar keşfedilen en büyük karbonat-zengini depozit ise Nili Fossae adı verilen bir alanda bulunuyor ve yaklaşık büyüklüğü Türkiye'nin yarısı kadar.

Geology dergisinde yayımlanan çalışmada, Nili Fossae'deki karbonat depozitlerindeki karbon miktarını hesaplamak için yararlanılan gözlemler çeşitli Mars misyonlarından sağlanmıştı. Bu görevler ve kullanılan araçlar arasında, ısı salınımını ölçen Thermal Emission Spectrometer (TES), mineral haritalama görevini sürdüren CRISM ve NASA'ya ait Mars Reconnaissance Orbiter üzerinde bulunan iki teleskobik kamera ve de NASA'ya ait Mars Odyssey orbiter üzerindeki Thermal Emission Imaging System (THEMIS) bulunmaktadır.



Bugünkü nehir-vadileri ağı ile dev izlerini bırakan nehirleri destekleyecek yoğunluktaki bir havakürede bulunması gereken olası karbondioksit miktarını hesaplamak üzere araştırmacılar Nili Fossae'deki karbonat miktarı hesaplamalarını birbirleri ile karşılaştırdı. Tahminlere göre, Nili Fossae'dakine benzer büyüklüklerde 35 tane karbonat depoziti gerekiyor ve araştırmacılara göre Mars'ın yörüngesindeki araçların gözlemlerine göre bu sayıda depozit olması pek mümkün değil.

Modern Mars havaküresi, yüzeyde su bulunabilmesine ve varlığını korumasına yardımcı olamayacak kadar incedir. Geçmişteki daha yoğun havaküre, yüzey suyunun aniden buharlaşmasını engelleyebilecek kadar yoğundu. Hatta belli kısımlarında suyun donmasını engelleyecek kadar havayı ısıtmış da olabilir. peki bir zamanlar atmosfer bu kadar yoğun haldeyken ne olmuş olabilir? Muhtemel bir açıklamaya göre, mineral halinde yüzeyde alıkonulmak yerine, atmosfer; en üst kısmından başlayarak büyük maddesel içeriğini uzaya kaçırdı.

Araştırmacılara göre belki de vadi ağları oluşurken havaküre sanıldığı kadar kalın değildi ve sıcak ve nemli olmak yerine çoktan bir miktar soğumuş ama hala nemli ince bir atmosfer vardı. Peki vadilerin oluşması için gerekli olan sıcaklık sınırı nedir? Çok fazla değil! Birçok lokasyonda da nehirleri destekleyen nemli hava yağmur olarak değil de kar olarak yağışlara sebep olmuş olabilir. Tek sınır, suyun düzenli akışını ve donmamasını sağlayacak bir sıcaklığın üstünde olmak olacaktır bu sıcaklık da çok yoğun bir havakürenin varlığını gerektirmez.

---

Kaynak : What happened to early Mars' atmosphere? New study eliminates one theory, phys.org/news/2015-09-early-mars-atmosphere-theory.html

---