Mental hal ve duygu-durum halini düzenlemeden sorumlu bir nöroiletici (sinirsel taşıyıcı) olan serotonin, bir dizi nörolojik ve depresyonu da içeren mental rahatsızlıklarla ilişkilendirilir. Fakat, bu hastalıklar üzerine çalışabilmek için gerekli olan canlı insan serotonin nöronları (sinirleri) elde edebilmenin bir yolu olmadığından, serotonin araştırmaları laboratuvar hayvanları üzerinde yapılıyordu.

University of Buffalo'dan araştırmacılar; insan fibroblastlarından (vücutta bağ dokunun büyümesine sebep olan hücreler) serotonin sinirleri oluşturdular.

Araştırmacılar; bulgularının, medikal araştırmalar ve ilaç geliştirilmesine bir destek sunarak daha önce erişilmez olan birçok --insan-- hücre tipinin oluşturulmasında kullanılabilir olduğunu söylüyorlar.

Makalenin yazarlarından Jian Feng:

"Çalışmamız; insan beyninin derinliklerinde saklı olan o çok değerli serotonin nöronlarının artık bir petri kabında oluşturulabileceğini ortaya koyuyor" diyor.

Temmuz 2015'de çevrimiçi yayımlanan makaledeki çalışma; genlere tutunarak onları aktif ya da pasif hele çeviren özelleşmiş transkripsiyon faktörleri kullanarak insan fibroblastlarının nöronlara dönüştürülebileceğini gösteren geçmiş çalışmalar üzerine kuruldu.

Serotonin Nöronları Oluşturma

Araştırma ekibi; insan fibroblastlarını doğrudan olarak serotonerjik nöronlara dönüştürmeyi başardılar. Bu indirgenmiş serotonerjik nöronlar tıpkı insan beynindeki serotonin nöronları gibi davranıyor.

Hücrelerin serotonerjik nöronlara dönüştürüldüğünü bir süredir biliniyordu, çünkü serotonerjik nöronlar; yalnızca serotonin üreten nöronlarda bulunan proteinleri açığa çıkarıyor (en. express). Bunlar elektrofizyolojik olarak aktifler ve hepsi de serotoninin kontrollü salınımı ve seçici alınımını ortaya koyuyor. Araştırmacılar, serotonin nöronlarının gelişimini kontrol eden dört geni devreye sokarak fibroblastlardan indirgenmiş serotonerjik nöronlar üretebildiklerini gördüler. Bu genler; tıpkı bir bilgisayar sabit diski gibi insan genomunun nasıl okunacağını değiştiriyor ve böylece hücreler; bir akciğer hücresinden serotonin nörona dönüşüyor.

Araştırmacılar; bu teknoloji ile bilim insanlarının serotonin-ilişkili mental hastalıklardan muzdarip olan hastalar için serotonin nöronları oluşturabileceklerini söylüyorlar. Makale, akciğer fibroblastlarının serotonin nöronlara dönüştürülmesine odaklanırken, bir başka araştırma ekibi de; daha az zahmetli ve daha kolay bir süreç olması muhtemel olan deri hücrelerinden serotonin nöronları oluşturabilme üzerine çalışıyor.

Çok Yönlü Bir Teknoloji

Hastaya özel serotonin nöronları; depresyon ve anksiyeteden tutun da obsesif-kompulsif bozukluğa ve daha birçok hastalığa dair yeni ilaçların geliştirilebilmesinde kullanışlı olabilecek. Bunlar; araştırmacıların yalnızca; belirli bir hastalığın neden ortaya çıktığına dair çalışmalar yapmalarına değil, aynı zamanda bu hastalıkları tedavi edebilecek yolları bulmalarına da olanak tanıyacak. Öte yandan araştırmacılar; aynı teknolojinin, yeni diğer hücre ve dokuların geliştirilebilmesinde de kullanılabilecek kadar çok yönlü olduğunu söylüyorlar. Bir başka ifadeyle; bir hücre tipinin bir başka hücre tipine --örneğin; nöronların kalp hücrelerine-- dönüştürülmesi mümkün olabilecek.

---

Kaynak: "Direct conversion of human fibroblasts to induced serotonergic neurons." Molecular Psychiatry advance online publication 28 July 2015; DOI: 10.1038/mp.2015.101

---