Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Dinozor ve kuşlar arasındaki bağlantılar gittikçe daha da kuvvetleniyor: iskelet yapıları, tüyler ve şimde de yuvaları... Bazı dinozorlar yumurtalarını krokodiller gibi toprağa gömmüş olsa da, yeni bir analize göre diğer dinozorlar yerde açık yuvalar inşa ediyorlardı. Bunun da bugünkü kuş yuvası tiplerinin öncüsü olduğu düşünülüyor. (Bkz. Dinozorlardan Kuşlara Uzanan Yolda Üreme Alışkanlıkları Nasıl Değişti?)

Yuvalar gibi arkeolojik kalıntıları ya da fosilleri incelemek, diğer fosil incelemelerinden de daha zor bir iştir. Çünkü çoğunlukla bu yapıları inşa ederken hayvanların kullandıkları malzemeler korunamadığından incelenecek bir şey de bulunamamaktadır. Bundan dolayı da paleontologlar bir yuvada veya yapıda yapışkan ve/veya herhangi bir ara ürün (bitkisel harç diyebileceğimiz tutkal benzeri işlev gören maddeler) keşfederlerse hemen şu iki soruyu sormak durumunda kalıyorlar : Bu malzemeler bu yapının orijinal bir parçası mıydı, yoksa başka etmenlerle buraya ulaşıp mevcut yapının sağlam kalmasına bir şekilde yardımcı mı oldu?

Kanada'daki University of Calgary'den paleobiyolog Darla Zelenitsky ve çalışma arkadaşları, dinozorların yuvalanma ve yuva yapma alışkanlıklarını daha detaylı araştırmak için, bu yuvaların en dayanaklı en korunaklı ve en devamlı üyelerini incelemeye karar verdiler: Yumurtaları. (Çoğunlukla kalsiyum karbonat mineralinden yapıldıkları için fosilleşmenin başlangıç aşamalarını başarı ile atlatarak çok iyi derecede korunaibliyorlar) Ekip özel olarak, tarih öncesi kabukların içindeki küçük girintilerin , deliklerin boyut ve organizasyonlarına baktılar, çünkü bu detaylar modern canlılardaki davranışların da belirteci olabiliyor.

kus-ve-dinozor-yuvalari-arasindaki-kayip-baglanti-bilimfilicom Geç Kretase döneminden oviraptorid dinzorlarına ait bir yumurta yuvası/kuluçkası - Telif : Kohei Tanaka Geç Kretase döneminden oviraptorid dinzorlarına ait bir yumurta yuvası/kuluçkası - Telif : Kohei Tanaka


Krokodillerin gömülü yuvalarında, yumurtanın üzerini örten organik malzemenin dekompozisyonundan veya topraktan sızan güneş ışığından elde edilen sıcaklık ile yumurtaların kuluçkası sağlanmaktadır. Buna ek olarak, gömülü kuluçkalarda hava geçişi/ hava akımı limitlenmiştir bu sebeple yumurtadan içeri oksijen ve dışarı karbondioksit akışını sağlamak için yumurtalar daha gözenekli hale gelmiştir. Ancak açık yuvalarda kuluçkaya yatan kuşların yumurtaları havadan direkt olarak yararlanabildiği için daha küçük porlar/ gözenekler geliştirmiştir.

Buna dayanarak araştırma ekibi, 29 ayrı dinozor türünün yumurta kabuklarının porozite (gözeneklilik) özelliklerini, yaşayan 127 ayrı tür kuş ve krokodil türünün yumurtaları karşılaştırdı.

Birçok dinozor yumurtasının yüksek derecede gözenek bulundurduğu tespit edildi. Buradan yola çıkarak PLOS ONE'da yayımladıkları makalede araştırmacılar, bu dinozor türlerinin yumurtalarını üstlerini kaplayarak kuluçkaya yatırdıklarını açıkladılar. Ancak -bugünkü kuşların da bilinen en yakın akrabaları olarak düşündüğümüz hayli iyi evrimleşmiş- bir teropod alt sınıfının düşük poroziteye sahip yumurtaları olduğu, yani yumurtalarını açıkta kuluçkaya yatırdıkları tespit edildi.

Atlanta Emory University'den Anthony Martin'e göre ise yalnızca açık ve gömülü olarak iki ayrı kuluçka/yuva yapısı üzerine düşünmek fazlaca basite indirgemek sayılabilir. Bazı dinozorlar -tıpkı günümüzdeki kimi kuşlar gibi- oyuklarda kuluçkaya yatmış olabilir ki bu alanlarda da sabit sıcaklık ve avcılardan korunma gibi özellikler sağlanabiliyordu ancak yumurta kabuklarında daha düşük gözeneklilik gözlemleniyordu.

Ayrıca Martin'in dikkatleri çektiği üzere kapalı tip kuluçkalar iki ayrı şekilde varlık gösterbiliyor : yumurtaların toprak veya benzeri katılarla gömülü olması daha az havaya temas ettiklerinden daha büyük porlara (gözeneklere) sahip olmalarına sebep olabilir, ikincisi de gömünün üzerindeki kaplamadaki eksik malzemeler yuvanın hava almasına ve yumurtalarında bu yüzden daha küçük gözeneklere sahip olmalarına sebep olmuş olabilir. Tüm bunlara rağmen Martin, bu buluşun erken dönem dinozorların yuvalarının / kuluçkalarının nelere benziyor olabileceğine dair fikirler veren çok iyi bir başlangıç olduğunu kaydediyor.

 




Kaynak : Science magazine, DOI: 10.1126/science.aad7493




 

 
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir