Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Kargaların araç-gereç kullanımındaki ustalığı artık bilinen bir gerçektir. Peki ne yapacaklarını nasıl biliyorlar?

28 Haziran'da (2018) Nature Scientific Reports'da yayımlanan bir araştırmada, kargaların araç-gereç şekillerini ezberleyebildikleri ve gerektiğinde --hafızadan-- yeniden çağırabildikleri ortaya koyuldu.

Yeni Kaledonya kargalarının, doğada ulaşılması zor yerlerden lezzetli yiyecekler çıkarabilmek için özellikle çengelli ve dikenli aletler ürettiği gözlemlenmişti. Fakat bu araç-gereçleri dizayn etmeyi tam olarak nasıl öğrendiklerini, kullanıma uygun ve amaca yönelik hale nasıl getirebildiklerini ise henüz tamanlamıyla kavrayabilmiş değiliz. Aklımızda en genel çerçevede iki soru var: Bu durum içgüdüsel bir davranış mı yoksa genç kargaların yetişkin diğer kargaları iş üstünde gözlemlerken öğrendikleri bir davranış mı?

Her ne kadar Yeni Kaledonya kargaları, vahşi doğada diğer kargaların ne yaptığına çok fazla dikkat etmiyor gibi gözükseler de, farklı bölgelerde ortaya çıkmış özel araç-gereç dizaynları mevcuttur. On yıllardır gözlemlenen bu durum, ayrı karga populasyonlarının, nesiller boyunca devam eden ve gelişen kendi modifikasyonlarını geliştirdiğini göstermektedir.

Bu durum, kümülatif (birikimli) kültürel evrimin bir örneği olabilir. Kümülatif kültürel evrim, sosyal geleneklerin zamanla birikmesiyle ortaya çıkar. İnsanlarda, kümülatif kültürel evrimin, öğretme, dil ve taklit dahil olmak üzere benzersiz bir bilişsel yetenekler paketine bağlı olduğu düşünülmektedir. Fakat, bu evrim biçimi insan dışındaki diğer hayvanlarda nadiren gözlemlenir. Araç-gereç dizaynı yapan Yeni Kaledonya kargaları ise, kümülatif kültürel evrimin bazı karakteristiklerini gösteriyor, ancak yine de tartışmalı bir iddia olarak karşımızda duruyor. Çünkü bu kuşların bazı hususlarda taklit yapmadıkları görülüyor.

Alternatif hipotezlerden birisi, bu kargaların araç-gereç tasarımlarının, mental şablon eşleşmesi gibi bir süreç aracılığıyla kültürel olarak taşınmış olabileceğini ileri sürüyor. Yani, bireyler, türdeşlerinin araçlarını kullanabilir veya gözlemleyebilir, belirli bir takım tasarımının zihinsel bir şablonunu oluşturabilir ve bunu kendi üretimlerinde yeniden üretebilir - kuş sesi öğrenmeye benzer bir süreç.

Araştırmada, zihinsel şablon eşleşmesi için kargaların bilişsel kapasite sahibi olduklarını gösteren bazı testler yapıldı. Elde edilen sonuçlar ise hipotezi destekler nitelikteydi.

Vahşi yaşamdan alınmış 8 karga bir dizi deneye tabi tutuldu. İlk olarak, kargalar, iyi bir aleti tanıyabilmeleri noktasında eğitildi. Her kargaya, özel bir "otomat makinesi" üzerinde kullanılmak üzere önceden hazırlanmış --iki büyük ve iki küçük-- karton kartlar sunuldu. İki durum söz konusuydu: Makineye ya büyük kart atılacak ya da küçük kart atılacaktı.

Öncelikle, deneye tabi tutulan tüm kargalar kartların nasıl kullanılacağı konusunda eğitildi ve bir deneme aşamasından sonra deneylere geçildi. Eğer ki, otomat makinesine "doğru" kart yerleştirilirse, makine, kargaya bir parça et verecekti. Ve eğlenceli kısım şimdi başlıyor.

Kargaların yaptıkları kartların tarama görüntüleri. Her karganın altındaki ilk satır, kuşların şablonlara maruz kalmadan önce yaptıkları bir başlangıç kümesidir. (Jelbert et al./Scientific Reports)


Her bir koşullandırma aşamasının ardından, kargalara daha büyük boyutlarda bir kart sunuldu. Ne yapacakları gösterilmemiş olmasına rağmen, kargalar ilerledi ve bu tabakaları doğru kartın büyüklüğüne yaklaşan boyutlara indirgemek için pençelerini ve gagalarını kullandılar, böylece nasıl kullanılacağını bildikleri otomat makinesi için kendi araçlarını tasarladılar.

Yukarıdaki grafikte de görüldüğü üzere, bazı kargalar diğerlerine kıyasla daha iyisini yapabildiler. Fakat, daha zeki kargaların doğru kartın boyutlarını hatırlamada ve onu yeniden tasarlamada bariz bir beceriklilik sergiledikleri görülüyor.

Araştırma makalesinde, vahşi doğada, ezberlenmiş tasarımlar ile kargaların yeniden yarattıkları arasında uygunluğun daha yüksek olabileceğine, çünkü deneyde kullanılan kartonların düz çizgilerle ayrılamadığına, fakat karga gagasıyla bir yaprak parçasının şekillendirilmesinin çok daha kolay olabileceğine değiniliyor.



Öte yandan, karga hafızalarının güçlü olduğu bilinmesine rağmen bir karganın ezberlediği bir alet şeklini ne kadar süre hatırlayabildiğini bulmak için daha fazla araştırmanın yapılmasına gerek var. Çünkü bir şekli hatırlamak ve uygulamak arasındaki gecikme, hızlı yapılan deney koşullarından çok daha fazladır.

Fakat araştırmanın kargagillerin harika zekâları konusunda bizlere yeni ve şaşırtıcı ipuçları sunduğunu söylemeliyiz. Araştırma, insan olmayan bir türün, daha önce ödüle sebep olan şablonların boyutlarıyla uyum gösteren tasarımlar üretebildiğini gösteriyor. Elde edilen bulgular, Yeni Kaledonya kargalarının neden kümülatif kültürel evrime ilişkin deliller taşıdığına yönelik kavrayışımızı bir adım daha ileriye taşıyor.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir