Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

Dünyayı muazzam bir radyo teleskopuna dönüştürmek için dünya çapında bir teleskop ağı kullanan Olay Ufku Teleskobu (Ing: The Event Horizon Telescope- EHT), ilk kez bir kara deliğin gerçek görüntüsünü yakaladı.

Kapak görselinde gördüğünüz bu görüntü, 55 milyon ışık yılı uzaklıktaki Messier 87 (M87) isimli gökadanın merkezinde bulunan süper kütleli kara deliğe ait. Şimdiye kadar gördüğümüz tüm kara delik görüntüleri, tahminlere dayalı simülasyonlardı, 10 Nisan 2019 itibariyle ilk kez bir kara deliğin gerçek görüntüsünü elde etmiş bulunuyoruz.

İşte Olay Ufku Teleskopu'ndan elde edilen görüntü ile ilgili bilmeniz gereken bazı bilgiler.

Bir kara deliğin fotoğrafını çekmek nasıl mümkün olabilir? Kara delikler, ışık da dahil olmak üzere her şeyi yutmuyor muydu?

Esasında bu görüntü, kara deliğin etrafını saran parlak malzemeye "yansımış" bir silüeti. Yani görebildiğimiz şeylerin hiçbiri kara delikten çıkmıyor.

EHT'nin görüntüsünü yakaladığı kara delik ne büyüklükte?

M87, Güneş Sistemimizi kolaylıkla yutabilecek kadar dev bir kütleye sahip. Elde edilen verilere göre, kütlesi; Güneş'imizin kütlesinden yaklaşık 6.5 milyar kat daha büyük ve olay ufkunun yarıçapı yaklaşık 20 milyar kilometre genişliğinde. Bu da, Pluto ve Güneş arasındaki ortalama uzaklığın 3 katından da fazlasına denk geliyor.

EHT araştırmacıları iki kara delik gözlemlemişti. Neden ikisinin de fotoğrafını paylaşmadılar?

2017 yılında, EHT'nin içerisindeki 8 teleskop işbirliğiyle, bir tanesi; Gökadamızın merkezinde bulunan süper kütleli kara delik olan Sagittarius A'yı ve M87 isimli bir başka gökadanın merkezindeki çok daha büyük bir kara deliği gözlemlemişti.

Ancak araştırmacılar, şimdiye kadarki tüm enerjilerini, daha büyük ve daha az gizlenmiş olduğu için gözlemlenmesi daha kolay olan M87'nin bu görüntüsünü oluşturmaya odakladılar. Çünkü Sagittarius A'dan elde edilen veriler bir görüntü oluşturmayı son derece zorlaştırıyordu, ancak eninde-sonunda onun da bir görüntüsüne ulaşacağız.

Olay ufku nerededir?

Olay ufku, kara bölgededir. Yani, kara deliğin etrafında dönen ve sonunda içine doğru düşen malzemeye ait gölgesidir.

NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi tarafından sağlanan M87 kara deliğinin görüntüsü.
Görsel Kaynak: NASA/CXC/Villanova University/J. Neilsen

Görüntünün bir tarafı neden daha parlak?

Görüntüde gördüğünüz bir kısım daha parlak, çünkü dönme hareketi yapıyor. Dolayısıyla, bize doğru gelen ışık daha parlak görünüyor ve uzaklaşan ise daha sönük görünüyor.

EHT'den elde edilen bu görüntü, kuantum mekaniğini ve genel göreliliği tam olarak nasıl etkiler? Görüntü fizik yasalarımızı etkileyecek mi? 

Şimdiye kadar, bu yeni görüntünün genel görelilik ile tutarlılık gösterdiğini söyleyebiliriz. Ancak bilim dünyasında umut edilen şu ki; olay ufkunu daha yüksek çözünürlükle gözlemleyebildiğimizde, bu durum kuantum ve göreliliğin nasıl bir araya geldiğini anlamamıza yardımcı olacak, çünkü oldukça uç bir alan.

Bu bir birikim halkası mı yoksa dönen bir kara delik mi? 

Bu görüntüden elde ettiğimiz veriyle, bunun dönen bir birikim halkası mı, yoksa yalnızca kara delik mi ya da her ikisi birden mi olup olmadığına tamamen emin olamayız.

CERN'deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'yla Dünya'da minik kara delikler oluşturulmamış mıydı?

Hayır. Bazı insanlar, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın mini kara delikler oluşturabileceğini düşünmüştü, ancak bu durum gerçekleşmedi. Bunun için çarpıştırıcının üretebildiğinden çok daha fazla enerjiye gereksinim duyuluyordu.

Hawking radyasyonunu kanıtlamış olduk mu?

Hawking radyasyonu veya Hawking ışınımı, İngiliz fizikçi Stephen Hawking'in 1975 yılında yayımlanan makalesinde kara deliklerin yayması gerektiğini öne sürdüğü kuramsal bir ışınımdır. Makalede kara deliklerin parçacık yaydığını ve bu sayede kütle kaybettiğini ifade etmiştir. Kuantum alan kuramının genel görelilik ile beraber uygulanması sonucu ortaya atılmıştır. Genel görelilik kuramına göre kara delikler küçülemezler, yani olay ufuklarının alanı azalamaz. Hawking'in bulduğu sonuç bundan dolayı çok şaşırtıcıydı.

Hawking ışınımının deneysel ya da gözlemsel olarak ispatlanması son derece zordur ve hiç gözlemlenebilmiş değildir. Hala teorik olarak varlığını koruyor, yani şimdilik, tamamen teorik bir kuantum etkisidir.

Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir