Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Evrim, büyük bir çeşitlilik içeren ve büyük bir yelpazede olumsuz yaşam koşullarına ev sahipliği yapan gezegenimizde, her türe, kendi nişine ayrılması konusunda yardımcı olur. Ve bazen evrimleşen özellikler oldukça tuhaf görünür.

Bu adaptasyon, hayvan DNA'sının rastgele genetik mutasyonlara maruz kalmasından dolayı ortaya çıkar. Belirli bir çevre için özellikle faydalı olan özellikleri üreten mutasyonlar, hayvanın hayatta kalmasını daha muhtemel hale getirir ve genlerinde taşınır. Bu özellikler de, tür içerisinde baskın oluncaya kadar yavaş yavaş nesilden nesile aktarılır.

Böylece, özgün çevreler, hayvanların, özgün görünümlerinin ve yeteneklerinin evrimleşmesine sebep olabilir. İster aşırı sıcaklara bir tepki olsun, ister eş seçimi için yapılan bir yarış olsun, evrimin bazı alışılmadık becerilerine inanmak için bazen onları gerçekten görmek gerekir. İşte bu acayip ve dikkat çekici örneklerden birkaçı.

Sekreter Kuşu (Sagittarius serpentarius)


evrimin-oldukca-tuhaf-ve-essiz-canlilari-sekreter-kusu-bilimfilicom Fotoğraf: serengeti-tracker.org


Sekreter kuşunun Latince ismi kabaca "yılan avcısı" olarak çevrilmiştir, ki bu çeviri kuşun diyeti hakkında da bir ipucu veriyor. Fakat zehirli yılanları avlamak, riskleri de beraberinde getirir1. Eğer ki, kuş, saldırı sırasında bir hata yaparsa, bu durum ciddi sonuçlara sebep olabilir ve ava giderken avlanabilir.

Bu alışılmadık avcı-avcı ilişkisi sekreter kuşlarının hızlı saldırı ve tepki süreleri evrimleştirmesine ve aynı zamanda da hayvanlar aleminin en güçlü tekmelerinden birisine sahip olmasına neden olmuştur. Sekreter kuşları, avlarının kafalarına onları öldürene kadar ya da ölümüne ramak kalaya kadar ayaklarıyla vururlar ve çiğnerler. Fakat bu vuruşlarda ilk tekmenin önemi daha büyüktür, çünkü bu tekme avı sersemletir ve misilleme yapma şansını ortadan kaldırır.

Sekreter kuşları, dik duruş pozisyonunda, vücut ağırlıklarının 5-6 katı kadar bir kuvvetle tekme vurabilirler2. Bir kıyas yapılabilmesi açısından, bu tekme yetişkin bir insanın 400 kg ağırlığında bir tekme vurmasına eş değerdir. Daha da ilginci, sekreter kuşları bu büyük darbeleri, inanılmaz kısa bir sürede vururlar. Ayağın, yılana ulaşma süresi yalnızca 15 milisaniyedir. Daha somut olması açısından, sıradan bir insanın göz açıp kapaması 150-300 milisaniye sürer3.

Tüysüz Köstebek Fareleri (Heterocephalus glaber)


Görsel Telif: Smithsonian's National Zoo/flickr, CC BY-NC-ND Görsel Telif: Smithsonian's National Zoo/flickr, CC BY-NC-ND


Tüysüz köstebek fareleri, kesinlikle tuhaf canlılardır. Kanser ve yaşlanmaya bağışıklığı olan, beklenen yaşam süresi 30 yılın üzerinde, bir kraliçe tarafından hükmedilen --böcek benzeri-- bir sosyal işleyişe sahip ve geri geri koşmalarını ileriye koşmaları kadar hızlı yapabilen alışılmadık yetilere sahip bir canlı. Batı Afrika'da yaşayan bu canlıların, yemek açısından kıt, yer altı oyuklarında, sıcak ve nemli koşullarda hayatta kalabilmek için bu özellikleri evrimleştirdiği düşünülüyor4.

Tüysüz köstebek farelerinin dikkat çeken bir başka ilginç özelliği de toprağı kazmak için kullandıkları garip dişleridir. Hayvanın alt çenesindeki kesici dişleri, kalıcı bir biçimde dudaklarından dışarı çıkmış haldedir ve tıpkı Çinlilerin yemekte kullandıkları çubuklar (Kuai Zi) gibi birbirinden bağımsız hareket edebilirler. Bu da şu anlama geliyor; tüysüz köstebek fareleri, fazla toprağı ağızlarına almadan dişleriyle kazı yapabilirler. Şaşırtıcı bir başka özellikleri ise, tüysüz köstebek farelerinin, kesici dişlerinin arkasına bitki kökü kabukları yerleştirerek onları yüzlerini kir ve tozdan korumak için bir maske gibi kullandıkları görülmüştür5.

Guillemot (Uria aalge) yumurtaları


evrimin-oldukca-tuhaf-ve-essiz-canlilari-guillemot-bilimfilicom Görsel Telif: Dick Daniels


Kuş yumurtalarının kabukları yalnızca içerideki embriyonunun gelişimini korumakla kalmaz, aynı zamanda da oksijenin içeri girebilmesi için minik gözeneklere sahiptir. Gözeneklerin toz ve toprak parçalarıyla tıkanması ciddi sonuçlara ve hatta gelişme sürecindeki yavrunun ölümüne sebep olabilir. Bu durum guillemotlara özel bir tehlikedir, çünkü bu kuşlar 400.000 çiftlik, oldukça kalabalık koloniler halinde yaşarlar6 ve yumurtalarını okyanus kenarlarındaki kayalıklar üzerine bırakırlar, ki bu kayalıklar önemli oranda deniz kuşu gübreleriyle kaplıdır.

evrimin-oldukca-tuhaf-ve-essiz-canlilari-guillemot-yumurtasi-bilimfilicom Görsel Telif: Steven Portugal


Bu olumsuz çevrenin bir şekilde üstesinden gelmek için ve yumurta kabukları üzerindeki gözeneklerin gübre ile kaplanmasını engellemek için, guillemot yumurtaları ustaca bir çözümle evrimleşmiştir. Yumurta kabuğunun dışı nano-boyutlarda konik şekillerle kaplanmıştır7. Bu konik şekiller, yumurta kabuğu yüzeyinin hidrofobik ("su sevmez") olmasını sağlar. Su damlacıkları, kabuktan aşağı kaymak ya da yayılmak yerine yumurta yüzeyinde pürüzsüz bir katman oluşturur. Bu yapı, nilüfer yapraklarında bulunan ve kendi kendini temizleme fonksiyonuna sahip yapı ile çok benzerdir8. Bu durum da, gerekli miktardaki gaz alış-verişinin kabuk yüzeyinden yapılmasına sebep olur ve embriyonun sorunsuz biçimde gelişmesini sağlama alır.

Tırmanıcı Kedi Balığı (Lithogenes wahari)


Görsel Telif: S. Schaefer/American Museum of Natural History Görsel Telif: S. Schaefer/American Museum of Natural History


Venezuela'daki Orinoco Nehri vadisinnin küçük bir akarsu kolunda araştırma yapan bir grup bilim insanı, nehrin kayalıklı kıyısında yukarıya doğru yürüyen bir balık keşfettiler. Sonradan bu balığın daha önce tanımlanmamış yeni bir kedi balığı türü olduğu anlaşıldı.

Yukarıdan bakılınca, tipik bir kedi balığı görüntüsüne sahip balığın aslında sakladığı sıradışı bir gizem var. Altından bakınca ise balığın devasa bir emiciye9 ve fazladan bir çift pelvik yüzgecine10 sahip olduğu görülüyor. Bununla beraber, bu iki yapı kedi balığının taş yüzeylerine tırmanmasına ve sudan dışarı çıkabilmesine olanak sunuyor. Çünkü özelleşmiş pelvik yüzgeçleri, birbirinden bağımsız olarak ileri geri hareketleri yapabiliyor.

Tırmanma, bu balıklar için büyük ihtimalle bir avantaj sağlıyor çünkü, nehirlerin küçük kollarında su seviyeleri oldukça değişkendir. Bu yüzgeçler, su seviyesi çok düştüğünde bu balıklara diğer su kaynaklarını arama noktasında hareket imkanı sağlar. Ve aşırı yağmurlarda, balık geçici olarak yoğun akışın olduğu bölgelerden kaçabilir.




Kaynaklar ve İleri Okuma:
1 Snakes versus Birds; Birds versus Snakes. http://www.jstor.org/stable/pdf/4156082.pdf?seq=1#page_scan_tab_contents
2 Webb, J. "Lanky bird's killer kick quantified." http://www.bbc.com/news/science-environment-35400385
3 University of Haifa. "Naked mole rat's secret to staying cancer free." ScienceDaily. www.sciencedaily.com/releases/2013/07/130731093255.htm (accessed October 18, 2016)
4 British Library. http://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.543077
5 Animal Cognition. http://link.springer.com/article/10.1007/s100710050009
6 Animal Behaviour. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0003347278900507
7 Gill, V. "Guillemot eggs are self-cleaning." http://www.bbc.co.uk/nature/23145291
8 University of Wiskonsin. "The Lotus Effect." http://ice.chem.wisc.edu/Oil/On_The_Surface,_Its_All_About_Nano/Lotus_Effect.html
9 Avis, B. "Amazing cave climbing catfish." http://www.bbc.co.uk/earth/story/20150429-new-cave-climbing-catfish-behaviour-filmed
10 LiveScience. "New Catfish Species Climbs Rocks." http://www.livescience.com/3262-catfish-species-climbs-rocks.html
--Portugal, S. "Freaks and uniques: evolution’s weirdest creatures." The Conversation. https://theconversation.com/freaks-and-uniques-evolutions-weirdest-creatures-62722




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir