Eski Dünya maymunlarına ait bilinen en eski kafatasının içinde bulunan beyin kalıntıları ilk kez görüntülendi. Canlının küçük ancak kayda değer biçimde kıvrımlı olan beyni, beynin kompleksitesinin büyüklüğünden daha önce evrimleştiği fikrini büyük oranda haklı çıkarıyor.

Victoriapithecus olarak bilinen bu tarih öncesi maymun, fosil kafatası ilk kez keşfedildiğinde yani 1997'de bütün ilgiyi üzerine toplamıştı. Kenya'daki Lake Victoria yakınlarında bulunan kafatası tam olarak 15 milyon yıl öncesine ait.

Şimdi ise yüksek-çözünürlüklü X-ray görüntüleme teknolojisi sayesinde, araştırmacılar kraniyel kavite (kafatası boşluğu) incelemesi yapmayı ve 3-boyutlu bir bilgisayar modelini yaratmayı başardı.

Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology'den Fred Spoor ve Duke University'den Lauren Gonzales beynin büyüklüğünü 36 santimetreküp olarak hesapladı. Bu büyüklük, bugün yaşamakta olan aynı vücut büyüklüğüne sahip modern maymunların beyin büyüklüğünün ancak yarısı kadardır.

  Ciddi oranda küçük proporsiyonuna rağmen, hayvanın beyni şaşırtıcı derecede kompleks bir yapıya sahipti.

Tarama işlemleri ile, birbirinden ayrı ve uzak sayısız kıvrım ve katlanma, ve bir de olfactory bulb (burun soğanı) olarak anılan beynin koku almadan ve kokuları işleyip analiz etmeden sorumlu olan bölgesinin tahmin edilenden üç kat daha büyük olduğu keşfedildi.

Hayvanın bugün yaşayan ape ve maymunlardan daha iyi bir koku alma duyusu olduğu tahmin ediliyor. Çünkü bugün yaşayan ileri primatlarda beyin büyük iken , koku soğanı çok küçük bir yapıya sahip. Yine yürütülen tahminlere göre görme duyuları gelişen modern canlılarda koku duyusunun köreldiği varsayılmaktadır.

Koku ve görüş arasında bir değiş tokuş yapmak yerine,  Victoriapithecus bu iki özelliğin ikisini de korumuş olabilir.

Araştırma bu hafta içi Nature Communications dergisinde yayımlandı ve primat beyin yapısının zamanla nasıl değiştiğine dair çok önemli ipuçları ve kanıtlar içeriyor.

Söz konusu kafatası, Eski Dünya maymunlarına ait bilinen en eski kafatası olması hasebiyle, ilk beyin evrimine dair en güçlü ipucu olma özelliğini taşıyor.

Fosil bulguların yokluğunda, araştırmacılar arasında primat beyinlerinin ilk dönemlerde daha da büyük, kıvrımlı ve karmaşık olup olmadığı konusunda ciddi bir anlaşmazlık sürmekteydi.

Primat soy ağacının bir parçası olan apeler ve insanlar arasındaki geçişte, beynin önce büyüdüğü daha sonra kıvrımlarının ve karmaşıklığının arttığı düşünülüyordu. Ancak mevcut çalışmada, eski maymunsularda sürecin tam tersi şekilde işlediği, önce karmaşıklığın arttığı ve büyük beyinlerin daha sonra oluştuğuna dair çok güçlü veriler ve kanıtlar bulunuyor.

Yine destekleyici bilgilerden biri olarak, önceki atalarımızdan Homo floresiensis' ait 18.000 yıl önceden kalma bir kafatası aynı sebepten çok da şaşırtıcı görünmüyor. Çünkü, küçük boyutlu beyinlerine rağmen Homo floresiensis'ler ateş yakabiliyor, alet yapabiliyor, büyük hayvanları kesip parçalarına ayırabiliyorlardı.

Araştırmacılar konu ile ilgili  " Beyin büyüklüğü ve karmaşıklığı bir birinden bağımsız olarak evrimleşebilir, aynı anda evrimleşmiş olmak zorunda değiller" açıklamasını yaptı.

Aşağıdaki Video bilinen en eski -15 milyon yıl öncesinden -  Old World (eski Dünya) maymununa ait kafatasının 3-boyutlu bilgisayar modelini gösteriyor. Video hakları, Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology'den (Evrimsel Antropoloji Enstitüsü) Fred Spoor'a ait.



 

---

Referans : Lauren A. Gonzales, Brenda R. Benefit, Monte L. McCrossin, Fred Spoor. Cerebral complexity preceded enlarged brain size and reduced olfactory bulbs in Old World monkeys. Nature Communications, 2015; 6: 7580 DOI: 10.1038/ncomms8580

---