Post Author Avatar
Sevkan Uzel
Yıldız Teknik Üniversitesi - Çevirmen/Editör

Kaliforniya Üniversitesi bilimcileri, tek bir DNA molekülünün nasıl kendini eşlediğini yakından gösteren bir kayıt yaptı. Yaşamın bu en temel bileşeninin geçirdiği bu sürecin, sanılandan çok daha fazla rastgelelik içerdiği görüldü. Bu durumda, genetik eşlenmenin mutasyonlar olmadan nasıl gerçekleştiği konusunda yeni baştan düşünmemiz gerekecek. "Bu gerçek bir paradigma kayması (doğru sanılanları değiştirici durum) ve ders kitaplarında yazanların çoğunu sarsıyor," diyor ekip üyelerinden Stephen Kowalczykowski.

Çift sarmallı DNA, dört farklı bazdan oluşan birbirine dolanmış durumda iki genetik malzeme iplikçiğinden oluşur. Helikaz adı verilen bir enzimin bu iplikçikleri ayırması ile eşlenme başlar. Ardından Primaz adı verilen başka bir enzim, iplikçiklerin her birine bir "primer" takar. Daha sonra DNA Polimeraz enzimi bu primerlere tutunur ve ipliklerdeki bazların karşına uygun bazlar yerleştirerek, her birinden birer çift sarmal oluşturur. (Bkz. DNA Eşlenmesi Nedir?)

Çift sarmallar, birbirlerine ters yönlü yerleşen iki eş iplikten oluştuğu için bunlardan birine "öncü iplik" denir. Diğerine de "gecikmeli iplik" adı verilir. Eşlenme sırasında her birine tutturulan genetik malzeme (yani baz dizilimi), orijinale tam bir uygunluk içinde olur. Yani öncü olacak iplik ayrıldığında, enzimler onun karşısına gecikmeli olacak ipliğin aynısını inşa eder. Gecikmeli iplik ayrıldığında da, karşısına öncü ipliğin tıpkı bir benzeri inşa edilir. Böylece bir adet çift sarmaldan, eşlenme sürecinin sonunda, iki adet çift sarmal oluşmuş olur.

Bilimciler uzun süredir öncü ve gecikmeli ipliklerdeki DNA polimerazların, eşlenme süreci boyunca bir şekilde birbirleri ile koordineli olduklarını varsayıyorlardı. Böylece birbirlerinin önüne geçmiyor ve mutasyonlara neden olmuyorlardı. Fakat yeni çekilen filme bakılırsa, ortada koordinasyon falan yok. Her nasılsa, iplikler birbirlerinden bağımsız hareket ediyorlar ve yine de her seferinde birbirlerine tam uyuyorlar.

Ekip, E.coli bakterisinden aldıkları tekil DNA molekülleri ile çalıştı. Tekil ipliklere yapışmayıp, sadece çift sarmallara yapışan bir boya kullanan araştırmacılar, tek bir çift sarmaldan ortaya iki çift sarmal çıkarak eşlenme sürecini bu sayede takip edebildi. Yapılan çekimlerden birini aşağıda izleyebilirsiniz, diğerleri için buraya tıklayın:

İki iplikçiğin eşlenme süresi ortalamada hemen hemen eşit oluyor. Fakat işin ilginç yanı, süreç boyunca birbirlerinden bağımsız şekilde davranan iplikler, şaşırtıcı duruşlar ve devam edişler yapabiliyor. Bazen gecikmeli iplik sentezlemeyi bırakıyor ama öncü iplik büyümeye devam ediyor. Bazen de, ipliklerden biri normal hızının 10 katı hızda eşleme yapmaya başlıyor ve görünüşe bakılırsa bunu yapmasının herhangi bir nedeni de yok.

Kowalczykowski, yaptıkları çalışmalar sonucunda, eşlenme sırasında iki DNA iplikçiği arasında koordinasyon olmadığını ortaya koyduklarını belirtiyor. Ayrıca bu koordinasyon yokluğundan dolayı, DNA çift sarmalında bir "güvenlik düğmesi" olması gerektiği anlaşıldı; devreye girdiğinde helikazın daha fazla açma yapmasını durdurup, polimerazın yetişmesini bekliyor.

Şimdi sorulacak soru şu: Eğer iki iplikçik videoda görüldüğü gibi birbirlerinden bağımsız işliyorsa, çözülen çift sarmal işleri yolunda tutmayı ve mutasyonları en aza indirmeyi nasıl başarıyor? İleride çekilecek daha fazla video ile konunun daha iyi anlaşılması umuluyor.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir