Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

66 milyon yıl önce, Dünya oldukça kötü bir gün yaşadı. Yaklaşık 81 kilometre çapındaki dev bir asteroid, bugünkü Meksika kıyısına (Chicxulub) çarptı ve Dünya üzerindeki yaşamın %75'inin soyunun tükenmesine neden bir olayların tetikleyicisi oldu.

Jeologlar, deniz tabanının 500 ila 1300 metre (1.640 ila 4.265 fit) altındaki değerli çekirdek örneklerini çıkarmak için Chicxulub kraterinin altındaki kayalarda açılan oyuklardan alınan örnekler üzerinde yürüttükleri titiz çalışmalar sayesinde, o kara günde neler yaşandığını ortaya çıkarmayı başardılar.

Elde edilen veriler ise gerçekten de facianın boyutlarını gözler önüne serer biçimdeydi. Çekirdekteki eriyik kayalar, kömür ve ilginç bir biçimde sülfür eksikliği, çarpma anına dair işaretleri ortaya çıkaran; olayın süreçlerine dair bir görgü tanığı niteliğindeydi.

9 Eylül'de (2019) Proceedings of the National Academy Sciences'da yayımlanan araştırma verilerine göre, asteroid, birkaç yüz metre yükselen, kraterin içine kaya ve toz dolduran ve muazzam bir hızla geri dönen bir tsunamiyi tetikledi. Sadece bir günde yaklaşık 130 metre derinliğindeki malzeme, çarpmadan sonraki ilk dakika ve saatlerde kraterin etrafında birikti.

IODP (Uluslararası Okyanus Keşif Programı) liderliğindeki bilimsel bir görev,
7 Mayıs 2016'da Meksika Körfezi'ndeki Chicxulub kraterinin kaya çekirdeğini inceledi.
Görsel: Ronaldo Schemidt/ AFP / Getty Images

Araştırmada, çarpma bölgesi sıcaklığının önce aşırı biçimde yükseldiği, ardından bütün gezegenin donduğu; bunun da Kretase döneminin sonunu işaret eden; Kretase-Paleojen tükenmesi olayına neden olduğu ve uçamayan tüm dinozorların ölümüne yol açtığı belirtiliyor. Araştırmacılar, o gün, tüm dinozorların değil ancak büyük bir kısmının hayatını kaybettiğini ileri sürüyor.

Eriyik kayalar ise, asteroidin zemine 10 milyar atom bombasına eşdeğer bir kuvvetle çarptığını, binlerce kilometre boyunca ormanları ateşe verdiğini ve şimdiki Illinois'e kadar ulaşan bir tsunamiyi tetiklediğini gösteriyor. Daha sonra, tsunami suları çekildiğinde, bir miktar malzeme --toprak (toprak mantarlarıyla ilişkili biyo-belirteçlerin varlığına saptandı) ve yanmış ağaçlardan gelen kömür-- taze kraterin içine sürüklendi.

325 Milyar Ton Sülfür Atmosfere Yayıldı

Bu olaylar, çevre ekosistemlerde zaten dramatik etkiler oluşturdu. Ancak sonrasında Dünya'yı neredeyse büyük oranda değiştiren  bir şey meydana geldi. Ancak araştırmacılar bu şeye dair bir kayda ulaşamadı. Yani, bulunması beklenen sülfür taşıyan mineraller kayda değer bir biçimde eksikti. Bu da, bu kayaların çarpmayla birlikte buharlaştığını, sülfat aerosollerinin atmosferde muazzam miktarda biriktiğini ve Güneş ışığının geçişini engellediğini gösteriyor. Nihayetinde de Dünya'daki sıcaklıklar çarpmadan yıllar sonra dramatik bir biçimde düşmeye başladı.

Çekirdek örneklerinden birinin bir bölümü. (Uluslararası Okyanus Keşif Programı)

Araştırmacıların hesaplamalarına göre, çarpmanın etkisiyle yaklaşık 325 milyar ton sülfür ortaya çıktı. Bu da, beş yıl sonunda tüm Dünya'nın soğumasına neden olan 1883 Krakatoa patlaması sırasında ortaya çıkan sülfürün dört katı büyüklüğünde. Araştırma ekibi, muhtemelen çarpmanın tetiklediği volkanik aktivitenin de artmasıyla; sülfürün, "gerçek suçlu" olduğunu ileri sürüyor. Çünkü küresel çaptaki bir kitlesel yok oluşun ancak atmosferik bir etkiyle olması mümkün gözüküyor.

Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir