Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

Çatalhöyük'te bulunan Neolitik döneme ait yerleşim, dünyanın en eski şehir merkezlerinden biri olan gizemli bir tarihe sahiptir.

Burada yaşayan insanların süslemede ilginç bir zevkleri vardı. Kazılan evlerden, hayvan dişlerinin, boynuzların ve kemiklerin dekoratif kullanımının pek çok işaretine rastlanıyor. Son bulgularda ise, görünüşe göre, Neolitik dönemde Çatalhöyük'te yaşamış insanlar, aynı zamanda insan dişlerini de kendi aksesuarları olarak kullanmışlar.

Kazı alanında bulunan ve milattan önce 6300 ile 6700 yılları arasına ait olduğu düşünülen 3 adet dişin, süs amacıyla kasıtlı değişikliklere uğratıldığı ve dişlerden ikisinin çok sağlam olduğu görülüyor. Arkeologlara göre, bu tür süs dişleri ilk olarak Yakın Doğu'da bulundu.

Journal of Archaeological Science: Reports'da 2019 Aralık sayısında yayımlanan araştırma makalesinde, iki kolye ucu süsünün, muhtemelen olgun ve yaşlı yetişkinlerin iskelet kalıntılarından çıkarılan, dikkatlice delinmiş ve değişken bir süre boyunca kullanılmış olduğuna değiniliyor. Araştırmacılara göre, tarih öncesi Yakın Doğu'daki bu tür eserlerin nadirliği, bu uygulama ve bu nesneler için derin bir sembolik anlam ifade ediyor ve Yakındoğu Neolitik döneminde cenaze gelenekleri ve insan vücudu parçalarının kullanımının sembolik önemi hakkında yeni bilgiler sunuyor.

Bulunan üç dişin, hepsinde de kök kısmına doğru bir delik bulunuyor. Kalıcı azı dişi olan iki dişten, birisi (Diş 31375); eski çökmüş bir duvarın kalıntıları arasında, ikincisi (Diş 30567.x2) binayı desteklemek için eklenmiş bir direğin toplama çukurunda bulundu. Üçüncüsü (Diş 30008) ise geçici bir azı dişiydi ve bir mezarda bulundu. Üç örnekten sonuncusu olan bu örnek, kasıtlı delme ve süs kullanımı için en zayıf delili gösteriyor.

Bikonik Oyuklar

Dişlerin makroskopik, mikroskopik ve radyografik analizlerini yaparak bu deliklerin nasıl açılmış olabileceği üzerine çalışmalar yürüten araştırmacılar, her iki kalıcı azı dişinin de delik etrafında net bir şekilde kum saati şeklini andıran oyma izleri olduğunu belirtiyor. Görünüşe göre, zanaatkâr, dişin her iki yanından, tepe noktaları ortada buluşacak şekilde koni biçiminde --bikonik-- oyuklar açmış. Her iki dişte de cila belirtileri ve tutarlı bir aşınma gözlemleniyor.

Her iki örneğin tepe ve köklerinde gözlenen ölüm sonrası yumuşama, yuvarlama ve yağlı görünüm, kullanımlarının insan derisi veya giysi gibi nispeten yumuşak bir yüzey ile temasıyla tutarlılık gösteriyor. Yani genel olarak, her iki delikli diş, süs eşyası olarak uzun süreli kullanım işareti taşıyan tutarlı aşınma düzenleri sunuyor.

Diş 30008 (geçici azı dişi) ise diğer iki dişte görülen delme veya aşınma belirtilerini göstermiyor ve içindeki deliğin aslında bir boşluk olmasının muhtemel olduğuna değiniliyor. İnsanların yetişkin dişlerinin büyümesi için bebek dişlerini döktüğü göz önüne alındığında, araştırmacılar, üç dişin de yetişkin bireylerden elde edilmiş olmasının ilginç olduğunu belirtiyor. Dahası, kalıcı azı dişlerinin ikisi de hiçbir hastalık işareti göstermiyor. Bu da, dişlerin ölüm sonrası çekilmiş olabileceğine işaret ediyor.

Hayvan kemiği iç tasarımına yönelik tüm tutkularına karşın, Çatalhöyük'te nadiren boncuk gibi yapılmış hayvan dişleri bulunur. Birlikte ele alındığında, bu gözlemler, Çatalhöyük'te gözlemlenen diş tadilatı uygulaması için sadece estetik bir amaç taşımasının da ötesine geçiyor. Aksine, bu maddi seçimler - ve genel olarak nadirlikleri - şu an tam anlamıyla anlaşılamayan daha derin bir sembolik değer ortaya koymaktadır.

>Neolitik diş kolyeler, nadir olsa da, dünyanın diğer yerlerinde de bulunmuştur. 2010 yılında yayımlanan bir araştırmada, İtalya'da bulunan diş kolyeler için, dişlerin sahibi ile güçlü bir kişisel bağlantıya işaret edebileceği ve "muska" gibi veya bir sevgi işareti olarak kullanılmış olabileceği ileri sürülmüştü. Fakat şimdilik çözülmeyi bekleyen bir gizem olarak önümüzde duruyor.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir