Ticari bir uçak trajik bir biçimde hayaller dünyasındaki bir mantar bulutu içerisine doğru yüzer. Patlamanın etkisiyle, acemi bir piyano çığlık atarak tavana sıçrar. Bu sırada uzak bir galakside, kalbi kırık bir solucan deliği param parça olmuş kelebekleri sindirir.

Yukarıdaki cümlelerin hiçbirisi mantıklı gelmedi değil mi? Fakat hepsini de okuyarak anladınız. Evet, beyniniz ne kadar garip ya da saçma olmasına bakmaksızın, tek tek kelimelerin anlamlarını birleştirerek yapılandırılmış düşüncelere çevirmekte adeta bir ustadır.

Beynin bunu nasıl gerçekleştirdiği tam olarak net değil. Sınırlı sayıda kelime olmasına rağmen, bu sınırlı sayıdaki kelimeleri sonsuz tekrarlı çok fazla varyasyonlar ile bir araya getirerek sonsuz fikirler dizisi üretmek mümkündür. Oldukça fazla sayıdaki bu cümleler --aslında anladığımız ya da normal bir şekilde kurduğumuz-- göz önüne alındığında, beyinde olası her cümlenin anlamını yakalamaktan sorumlu tekil nöronların bulunduğu durumu pek olası değildir.

Bunun yerine, beynin; esnek bir biçimde basit anlamları birleştirerek daha kompleks anlamlar oluşturan bir sisteme sahip olduğu durumu daha olasıdır. Aralık 2014`de Proceedings of the National Academy of Sciences'da yayımlanan çalışmada, araştırmacılar; içerisinde tamamen aynı kelimelerin bulunduğu ancak tamamen farklı anlamlar taşıyan iki cümle arasında ayrım yapan beyin bölgesine odaklandılar. Örneğin; "köpek adamı ısırdı" ve "adam köpeği ısırdı" gibi. Çalışmada yaklaşık 40 katılımcıya bu tarz cümleler gösterilirken, beyin aktiviteleri  fMRI (fonksiyonel manyetik rezonans görünteleme) tarayıcıları ile görüntülendi.

Araştırmacılar, beynin sol yarım küresindeki üst temporal bölgenin orta parçasındaki (sol orta-üst temporal korteks ya da en. left mid-superior temporal cortex - lmSTC) nöronların bu tip cümlelere verilen tepkilerde farklı aktivite örgüleri sergilediği bulgusuna ulaştılar.

Bu bölgenin cümlelerin farklı anlamlarını işlemede sorumlu olduğunu doğrulamak için, araştırmacılar bu bölgedeki aktivite örgüsünün başka bir yerdeki duygusal yanıtlarla bağlantılı olup olmadığını incelediler. Birbirinin tersi olan bu tarz cümleler çok farklı duygusal anlamları bildirebilir. Örneğin; "bebek dedesine tekme attı" cümlesini okuduğunuzda gülümseyebilirken, "dede bebeğe tekme attı" cümlesini okuduğunuzda panik duygusu hissedersiniz. İkinci cümleyle, beyin taramalarında amigdalanızda parlama gerçekleşir. Analizler, sol orta-üst temporal korteksteki farklı aktivite örgülerinin amigdalanın tepkisindeki değişimlerle el-ele ilerlediğini gösteriyor. Bu da; sol orta-üst temporal korteksin birbirinin zıttı cümlelerin iki farklı anlamına ulaştığını ortaya koyuyor.

İkinci bir deneyde, araştırmacılar; cümleleri çeşitli fiiller ve dört isim (adam, kız, köpek, kedi) ile kurguladı ve katılımcılara; "köpek adamı kovaladı" ve "kız kedi tarafından tırmalandı" gibi cümleleri okuttular. Her katılımcı için, sol orta-üst temporal kortekste  örneğin; köpeğin özne olduğu ve ne yaptığının bir anlamının olmadığı durum için tutarlı aktivite örgüleri gösteren alt bölgeler arandı. Bu arayış; sol orta-üst temporal korteksin bir alt bölgesinin öznenin kimliğine dair bilgiyi kodladığını bunun yanı sıra da komşu bir bölgenin de nesne hakkındaki bilgiyi temsil ettiğinin altını çizdi. Araştırmacılar, sol orta-üst temporal korteksin cümlelerin farklı anlamlarını kodluyor olabileceği sonucuna vararak, farklı nöron gruplarının "ne yaptı", "kim yaptı" ve "kime yaptı" sorularına dair bilgiyi ifade ettiğini ileri sürüyorlar.

Bu bulgular, en azından bazı seviyelerde beynin bilgisayar gibi işlediğine dair uzun zamandır süregelen bir düşünceyi de destekliyor. Görünen o ki; bir bilgisayar gibi basit cümlelerin anlamları kodlanıyor, tıpkı bilgisayarın veri kayıtlarına benzer bir biçimde alt bölgelerde değişkenlerin değerlerini kodlayarak anlamlı kombinasyonlar ifade etmesi gibi.

Biz bir bilgisayarın sabit diskini okuyabiliriz. Fakat beyinde, farklı aktivite örgüleri cümlelerin farklı anlamları olarak yansır. Dolayısıyla, sol orta-üst temporal korteksteki aktiviteler kullanılarak bir insanın düşüncelerinin okunabilmesi henüz mümkün gözükmüyor. Ve bu beyin bölgesi kompleks düşüncelere özgü bir bölge olmayabilir.