Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Grip sezonu olsun ya da olmasın, elleri düzenli olarak yıkamak iyi fikirdir çünkü bu şekilde patojenler vücuttan uzak tutulabilir. Fakat genel olarak bütün mikroplara karşı bir antipati olduğundan, birçok insan yanına taşınabilir bir dezenfektan almadan evden ayrılmıyor. Evlerde anti-bakteriyel sabunlar, deterjanlar ve görünen bütün mikropları öldürmek için diğer ev ürünleri stoklanıyor.

Aslına bakarsanız, marketlerdeki birçok sabunun etiketinin bir yerlerinde "anti-bakteriyel" yazılıdır. Hatta anti-bakteriyel kaplama süngerler ve doğrama tahtaları bile satın alabilirsiniz. Ancak tüm reklam ve tüketici yönlendirmelerine rağmen biz bu ürünleri satın almanızı önermiyoruz. Neden mi?

Mutfak tezgahınızı anti-bakteriyel bir yüzey temizleyicisi ile temizlediğinizde, bu ürün geride bakteriyi hedef alan aktif bileşiklerden bırakabilir. Bütün bakterileri yok etmediği gibi, hangilerinin sizi hasta edebileceğini de bilmez. Anti-bakteriyel ürünlerde kullanılan en bilindik madde; ilk olarak hastane zeminlerini fırçalamak için geliştirilen bir bileşik olan triklosandır.

Triclosan, bazı antibiyotiklere benzer bir biçimde bakterileri hedef alan özel bir engelleyiciye (inhibitör) sahiptir. Yani, triclosana maruz kalan mikrop populasyonları, sıktığınız anti-bakteriyel şeyin adı her ne ise ona karşı kendilerini korumak için mutasyonlar geliştirmeye devam edebilir ve hatta antibiyotiklere karşı çapraz direnç geliştirebilir. Kısacası, yaygın şekilde triclosan kullanımının antibiyotiklere dirençli bakterilerin ya da multi-strain dirençli bakterilerin gelişimini hızlandırdığı da söylenebilir.

Triclosan (ve triclosan ilgili diğer bileşikler) insan sağlığına zarar vermiyor gibi görünebilir, ancak triclosanın laboratuvar hayvanlarında hormonal görevleri engellediğini ortaya koyan çalışmalar mevcut. Diğer küçük ölçekli çalışmalar ise alerjiyi artırıcı etkiye katkı sağladığını ve bakteri, algler ve balıklar gibi sucul türlerin yaşamlarını da olumsuz etkileyen çevresel bir zararlı olduğunu ortaya koymuştur. 2010 yılında, Avrupa Birliği gıda ile temas eden ürünlerde triclosan kullanımını yasaklamış ve aşamalı olarak da kozmetik ürünlerinden triclosanı dışarıda tutmaya çalışıyor. (Bkz. Anti-Bakteriyel Sabunlardaki Tehlike)

Öte yandan, anti-bakteriyel sabunların sıradan sabunlardan daha iyi temizlediğine dair de herhangi bir delil mevcut değil. Bununla birlikte; çok sayıda gastroenteroloji probleminde olduğu gibi grip ve soğuk algınlığına sebep olan virüslere karşı da etkin bir karşı koyma sergilemiyor. Hatta delil yokluğu o kadar göze batar bir hale gelmişti ki; 2013 yılının sonlarında US Food and Drug Administration (FDA), üretici firmalar için ürettikleri anti-bakteriyel sabunların sıradan sabunlardan daha etkili olduğunu ıspatlamaları gerektiği ya da önümüzdeki birkaç yıl boyunca raflardan ürünleri çekmeleri gerektiği duyurusunda bulundu.

Aksine, tek anti-mikrobiyal ürünler olmayı hak eden alkollü el dezenfektan jelleridir. Alkol; proteinleri ve hücre zarlarını bozan ve çok sayıda bakteri, mantar ve bölgede bulunan virüsleri öldüren son derece etkili bir anti-septiktir. Çünkü, mikroplar temasla bozunurlar ve direnç problemini geliştirecek herhangi bir risk söz konusu değildir hatta sık sık kullanımı da toksikliğe sebep olmaz. Dolayısıyla, eğer hastaneye giderseniz, cildinize nüfuz etmesi muhtemel herhangi bir süper mikrop yayılımını önlemek için her fırsatta elinizi dezenfekte etmeniz önemlidir.
Hastanelerimizi sterilize etme arayışı da binalarımızın mikrobiyomlarında disbiyoz yaratmış olabilir. Patojenlerin hâkim olmasını engelleyen zararsız bakterileri ortadan kaldırarak, istemeden de olsa daha tehlikeli bir ekosistem inşa etmiş olabiliriz.

"İyi huylu ya da çok fazla etkileşime girmeyen, sadece yüzeylere yerleşen mikropların gelmesini istersiniz," diyor (...) Gibbons. "Çeşitlilik iyidir." Ve sanitasyon fazla ileri gittiğinde çeşitliliğin çökmesine yol açabilir. Gibbons bunu umumi tuvaletlerde yaptığı çalışmada göstermiş. İyice temizlenen tuvaletlerde, ilk önce sifondan boşalan suyla havaya karışan dışkı kökenli mikropların kolonize olduğunu bulmuş. Bu türler eninde sonunda ciltten kaynaklanan çok çeşitli mikroplara yenik düşer, ancak tuvalet tekrar temizlendiğinde, mikrop toplulukları bir adım geri gider. İşin komik yanı, çok sık temizlenen tuvaletlerin dışkı kökenli bakterilerle kaplı olma ihtimali daha fazladır.

Oregon'da yaşayan, mühendislikten gelme bir ekolog olan Jessica Green de klimalı hastane odalarındaki mikroplarda benzer bir örüntü saptamış. "İçerideki havada bulunan mikrop topluluğunun, dış ortam havasındakinin bir altkümesi olacağını varsaydım. İkisi arasında neredeyse hiç örtüşme olmadığını görmek beni şaşırttı." Dışarıdaki hava bitkilerden ve topraktan kaynaklanan zararsız mikroplarla doluydu. İçerideyse, normalde dışarıda bulunmayan ya da nadir olan ama hastanede kalanların ağız ve cildinden kaynaklanan potansiyel patojenler, orantısız ölçüde fazlaydı. Hastalar fiilen kendi mikrobiyal çorbaları içinde pişiyorlardı. Bu sorunu çözmenin en iyi yoluysa çok basitt: Pencere açmak.

- Ed Yong (Mikrobiyota)

Öte yandan alkol en iddialı durumda olsa da, devamlı olarak alkol temelli dezenfektan kullanımının hastalık engelleme noktasında basitçe elleri yıkamaktan daha etkili olduğuna dair tartışma da devam ediyor. Ve elbette ki, sıradan el yıkamada elleri ovuşturmak yalnızca mikropları öldürür, tamamen bir temizlik sağlamaz. Ve iş temiz kalmaya geldiğinde, en iyi yöntem; düz sabun ya da deterjan kullanmak ve ardından suyla iyice arındırmaktır. Bu yöntem; ellerden mutfak yüzeylerine kadar her türlü temizlik için geçerlidir.

Dolayısıyla anti-bakteriyel müdahale alkol-temelli olmadıkça, manasız anti-bakteriyel ürünleri kullanmaktan kaçınmak en iyi yoldur. Bu ürünler sizi sağlıklı tutmaz ve hatta çok daha güçlü mikropların oluşmasına katkı sağlar. (Bkz. Anti-Bakteriyel Sabunlar Mikroplara Karşı Sade Sabunlardan Daha İyi Değil)




Kaynakça:
1- Scientific American, "Strange but True: Antibacterial Products May Do More Harm Than Good", http://www.scientificamerican.com/article/strange-but-true-antibacterial-products-may-do-more-harm-than-good/
2- Beyond Pesticides, "EU To Ban Triclosan, While EPA and FDA Reject Calls for U.S. Ban" http://www.beyondpesticides.org/dailynewsblog/2015/06/eu-to-ban-triclosan-while-epa-and-fda-reject-calls-for-u-s-ban/
3-  Big Story, "FDA: Anti-bacterial soaps may not curb bacteria", http://bigstory.ap.org/article/fda-says-germ-killing-soap-could-pose-health-risks
4- ScienceAlert, "Here's why antibacterial products are actually bad for you", http://www.sciencealert.com/here-s-why-antibacterial-products-are-actually-bad-for-you
5- ScienceAlert, "Health Check: should I use antibacterial hand sanitisers?", http://www.sciencealert.com/health-check-should-i-use-antibacterial-hand-sanitisers
6-  BC Drug and Poison Information Centre, "Alcohol-based Hand Sanitizer Safety", http://www.dpic.org/article/professional/alcohol-based-hand-sanitizer-safety
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir