Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Alkol almak, agresif davranış, kazalar ve hastalıklarla ilişkilendirilir. Ancak, çoğu kimse için, içmek, günlük hayatın akşam yemeği kadar önemli bir parçasıdır. Her ne kadar düzenli olarak kullansak da, bize ne yaptığı ya da bazılarımızda aniden bir üniversite kampüsü boyunca çırılçıplak koşmak gibi "parlak bir fikre" neden sebep olduğu konusunda pek çoğumuz bilgi sahibi değildir.

Geleneksel bilgeliğe göre, alkol, bir yatıştırıcıdır. Fakat yine de bu durum alkolün etkilerini açıklamak için yeterli değildir, çünkü pek çok insan, bir partide yatışmak ve dinginleşmek için değil, aksine coşmak için alkol alır. Fakat yine de pek çoğumuz sosyal içici olmayı tercih eder.

Kötüyle ve olumsuzla ilişkilendirilse de alkol, aynı zamanda öforik (sevinç dolu) hissetmemize ve endişe seviyemizde azalmalara neden olan belirli beyin devreleri üzerinde de etkilere sahiptir. Bunun yanı sıra, alkol, kişinin daha empatik davranmasına ve diğer insanları daha çekici bulmasına neden olabilir. Peki bu tepkilerin ortaya çıkmasının ve hemen hemen pek çok insanda alkolün olumlu hislerle bağdaştırılmasının nedeni nedir?

Alkol, nikotin ve kafeinin yanı sıra dünyada en yaygın tüketilen uyuşturucudur. Alkol alan bir insanda, alkol molekülleri beyinde bulunan özel bir reseptör türüne tutunur ve beynimizdeki doğal bir kimyasal olan GABA aktivitesini arttırır. GABA, beynimizde bulunan ana engelleyici bir nörotransmitterdir, yani nöronlar arasındaki etkileşimi yavaşlatır ve beyin aktifliğini azaltır. Alkolün, kişi üzerindeki etkisi büyük oranda alınan doza ve bu GABA reseptörlerinin beyinde bulunduğu yerlere bağlıdır.

Alkol almaya başladığımız ilk anlarda, GABA sistemlerini taklit eden alkol, beynimizin ödül kimyasalı olan dopamin seviyelerinde artışa neden olur. Dopamin salgısı, iyi hissetmemize ve hafif çakırkeyif olmamıza neden olur. Fakat, dopamin salgısı, geriye hep daha fazlasını isteyen bir beyin bırakır. Dolayısıyla, "iki tane içip kalkarız" dediğiniz çoğu durumda, dördü, beşi, altıyı ya da daha fazlasını içtiğinizi fark edebilirsiniz.

Alkol, aynı zamanda da endişeli hissetmemizi sağlayan beyin devrelerindeki aktiviteyi de bozar ve yüksek dozlarda alındığında korku kontrolünü sağlayan beyin devrelerini kesintiye uğratır. Bu yüzden, önceden korku veren bir uyaran artık hiç de korkutucu gelmez. Bu suni cesaret, bununla da sınırlı kalmaz. Çünkü alkol, risk hesaplama yetimizi de kesintiye uğratır ve böylelikle normalde utanç duyacağımız ya da çekineceğimiz şeyler artık daha çekici olmaya başlar. İşte eski sevgiliye mesaj atılmasının veya üniversite kampüsü boyunca çırılçıplak koşulmasının ardından esasında bu mekanizma vardır.

Beynimizdeki GABA aktivitesinde azalmaya neden olan alkol, artık hafıza oluşumu ve sosyal engelleme sağlayan beyin devrelerinin çalışmasını yavaşlatır. Bu yüzden, alkollü olduğumuzda normalde olduğumuzdan daha sosyal bir birey olmaya başlarız. Yapılan laboratuvar çalışmaları, alkol almanın aynı zamanda da diğer insanları daha güvenilir bulmamıza ve geçici olarak da daha cömert olmamıza neden olabildiğini ortaya koyuyor. Daha önce tanımadığınız birisiyle o gece yakın arkadaş olmanız ya da bahşiş konusunda son derece cömert davranmanız bu yüzdendir.

Öte yandan, ağır dozlarda alınan alkol, saldırgan davranışlarla da ilişkilendiriliyor. Ancak bu durum biraz karmaşıktır. Yapılan araştırmalar, alkolün, agresyonu arttırdığını ortaya koyuyor.  Örneğin, yapılan bir deneyde, alkol; kişinin, diğerlerine elektrik şoku verme görevini üstlenme isteğini arttırdığı görüldü. Bununla birlikte, bu etki, ilk etapta kendiliğinden agresif olanlarda büyük oranda sınırlanmış gibi görünüyor. Yani alkol, bazı insanlarda agresyon seviyesini arttırabildiği gibi, bazı insanlarda da agresyon seviyesinde azalmaya neden olabiliyor.

Benzer şekilde, alkol, başkalarının niyetlerini anlama yetimizi de bozabilir. Beynimiz, prefrontal korteks, amigdala ve temporal parietal bağlantının bir bölümünü birbirine bağlayan, sosyal bilişsel yeteneklerimizi işleyen belirli devreler içerir. Dolayısıyla, alkollüyken, başka birisinin zihinsel perspektifini ve davranış biçimlerindeki motivasyonlarını anlama yetimiz güvenilmez olabilir.  Aşırı dozlarda alkol alımı, bu devrelerin fonksiyonlarını kaybetmesine neden olur ve böylelikle de kişi, demansın bazı formlarını yaşayan hastalar gibi engelli hale gelebilir.

Alkol aynı zamanda, yüzlerdeki duygusal ifadeleri doğru bir şekilde yorumlamamızı da engeller. Alkol alırken, bazı olumsuz duygulara ait yüz ifadelerini yanlış bir kavrayışla mutlu olduğunu düşünme eğilimi gösteririz ve özellikle de üzgün ve sinirli ifadeleri belirlemede güçlük yaşarız. Bu durum da; utanç verici bazı sosyal hatalar yapmamıza neden olabilir.

Genellikle abartılsa da, alkolün bir diğer önemli etkisi ise, grup üyeleri ve grup dışındaki bireyleri nasıl algıladığımızla ilgili olan sosyal işlevsellik üzerinedir. Yapılan araştırmalar, alkolün, grup içi üyelere bağlılığımızı arttırdığını ortaya koyuyor.

Şu ana kadar açıklanan etkilerin, içki içtikten sonra potansiyel olarak tersine çevrilebileceğini de vurgulamalıyız. Öte yandan, kronik ağır içicilik, beyin hasarına ve düzeltilemez bilişsel kayıplara; özellikle de hafıza problemlerine ve depresyon, psikoz, anksiyete ve intihar gibi psikiyatrik sorunlara neden olabilir. Sonuç olarak, alkol bizi gerçekten de arkadaş canlısı yapabilir, fakat yalnızca bazı insan gruplarına yönelik ve bu insanlar her zaman size sizin gösterdiğiniz şekilde bir karşılık vermeyebilir.
Kaynak ve İleri Okuma
  • What are the effects of alcohol on the brain? ScientificAmerican. (accessed October 21, 2017).
  • How alcohol makes you friendlier – but only to certain people. TheConversation. (accessed October 21, 2017).";
  • Low doses of alcohol have a selective effect on the recognition of happy facial expressions. Human Psychopharmacology, (2002).
  • Alcohol and social behavior: II. The helpful drunkard. American Psychological Association, (1985).
  • Beyond stress and arousal: A reconceptualization of alcohol–emotion relations with reference to psychophysiological methods. American Psychological Association, (1996). "; http://psycnet.apa.org/record/1996-01405-003
  • Barely legal: Is attraction and estimated age of young female faces disrupted by alcohol use, make up, and the sex of the observer? Psychology, (2009).
  • Ethanol dually modulates GABAergic synaptic transmission onto dopaminergic neurons in ventral tegmental area: Role of μ-opioid receptors. Neuroscience, (2008). "
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir