31 Aralık 2016’da, evrensel saatle 23:59:59’da dünya saatlerine bir “artık saniye” eklenecek. Bu artık saniye Washington DC’deki Birleşik Devletler Deniz Gözlem Evi’nin Uzman Saat Tesisi’nde saatlere eklendiğinde, Doğu Standart Saati ile öğleden sonra 6:59:59’a denk geliyor.

Tarihsel açıdan, zaman Dünya’nın gök cisimlerine göre ortalama dönüş süresini temel alıyor ve saniye de bu temel çerçeve içerisinde tanımlanıyor. Bununla birlikte; atom saatlerinin icadı, daha kesin “atomik” zaman ölçeği ve Dünya’nın dönüşünden bağımsız bir saniye tanımının yapılmasına olanak sağladı.

1970 yılında, Koordine Evrensel Zaman (UTC, kısaca evrensel saat) ile Dünya’nın uzaydaki dönüş açısının ölçüsü olan UT1 arasında bir bağlantı kurmak amacıyla, uluslararası anlaşmalar çerçevesinde bir prosedür başlatıldı.

Uluslararası Dünya Dönüşü ve Referans Sistemler Servisi (IERS); iki zaman ölçeği arasındaki farklılıkları izleyen ve gerek duyulduğunda birbirleriyle 0,9 saniyelik bir farkla uyum içerisinde tutmak için evrensel saate artık saniyelerin eklenmesine veya evrensel saatten artık saniyelerin çıkarılmasına karar veren bir kuruluştur. Evrensel saati meydana getirmek için, ilk olarak ikinci bir zaman ölçeği, Uluslararası Atom Zamanı (TAI) oluşturuldu. TAI kısaca, artık saniyelerin olmadığı evrensel zaman ölçeğidir. Sistem 1972 yılında ilk başlatıldığında, evrensel zaman ölçeği ile TAI arasındaki fark 10 saniye olarak belirlendir. 1972’den beri, 6 ay ile 7 yıla kadar değişen aralıklarda, 26 fazladan artık saniye eklendi. Son artık saniye, 30 Haziran 2015’te eklenmişti. 31 Aralık’ta artık yılın eklenmesinin ardından, evrensel saat ile TAI arasındaki toplam fark 37 saniye olacak.

Her birkaç yılda bir haricen artık saniyelerin eklenmesinin, her birkaç bin yılda Dünya’nın dönüşünün duruyor olması gerektiğine işaret eden yanlış anlaşılma, zaman zaman kafa karışıklığına sebep oluyor. Bu, bazı hatalı artık saniyelerin, Dünya’nın yavaşlarken ki dönüş hızının ölçümünden kaynaklanıyor.

Öte yandan bir saniyelik artışlar, iki sistem arasındaki zamanın birikimli değişimine işaret ediyor.

Artık saniyenin eklenmesi kararı IERS tarafından veriliyor, bu sırada Birleşik Devletler Deniz Gözlemevi (USNO), Hızlı Servis/Tahmin Merkezi olarak hizmet ediyor. Ölçümler, atomik zamana göre Dünya’nın her gün ortalama 1,5-2 milisaniye arası daha yavaş döndüğünü gösteriyor. Bu veriler, USNO tarafından Çok Uzun Taban İnterferometre (Very Long Baseline Interferometry, VLBI) yöntemi kullanılarak elde ediliyor. VLBI, gözlemlenebilen evrenin sınırlarındaki uzak gök cisimlerinin görünür konumlarını izleyerek, Dünya’nın dönüşünü ölçüyor. Bu gözlemler, kabaca 500 ile 750 gün arasında Dünya’nın dönüş zamanı ile atomik zaman arasındaki farkın yaklaşık 1 saniye olacağını gösteriyor.

Bunun olmasına müsaade etmemek için, iki zaman ölçeğini birbirine daha da yaklaştırmak amacıyla artık saniye ekleniyor. Atomik saatin gösterdiği zamanı kolaylıkla değiştirebiliriz ama atom saatleriyle uyum sağlaması için Dünya’nın dönüş hızını değiştirmemiz mümkün değil.

USNO, Savunma Bakanlığı için zamanın hassas bir şekilde belirlenmesi ve dağıtılmasından sorumlu ve bu iş için Savunma Bakanlığı’na ait ana saati kullanıyor. USNO, Ulusal Standartlar Ve Teknoloji Enstitüsü (NIST) ile birlilte, ABD için saati belirliyor.

Modern elektronik navigasyon ve iletişim sistemleri, zamanın hassas bir şekilde Ağ Zamanı Protokolü (Network Time Protocol, NTP) ve uydu tabalı Küresel Konum Belirleme Sistemi (Global Positioning System, GPS) gibi mekanizmalar sayesinde dağıtılmasına sıkı sıkıya bağlı.

USNO, Paris’teki Uluslararası Ağırlık ve Birimler Bürosu (SI)’da hesaplanan uluslararası zaman ölçeği UTC’ye, (toplam çabanın ortalama % 30’u olmak üzere) tek başına katkıda bulunan en büyük tesis olma özelliği taşıyor.

---

Kaynak:
An extra second has been added to 2016 on Dec 31 <https://www.sciencedaily.com/releases/2016/12/161228213356.htm>

---