Bir dakika ne zaman bir dakika sürmez? Çok yakında bunu deneyimleyeceğiz. 30 Haziran günü Greenwich Ortalama Zamanı (GMT) saat 23:59'da bir dakika 60 değil, 61 saniye sürecek. Bu garip olay, "artık saniye" denilen durumdan kaynaklanıyor. Yüksek duyarlılıklı saatlerin Dünya'nın dönüşü ile senkronizasyon ayarlamaları sırasında yapılması gerekecek bu düzenlemenin nedeni ise Güneş ve Ay'ın kütleçekimsel etkileri.

Gezegende yaşayan 7 milyardan fazla insandan pek azı bunun farkında olacak. Daha da az sayıda insan bu ekstra bir saniyeyi nasıl geçireceklerine ilişkin planlar yapacak. Fakat saatçiler için bu fazladan eklenecek bir saniye büyük önem taşıyor. Her ne kadar sizin eski duvar saatinizin ayarıyla oynamanız gerekmese de, Uluslararası Dünya Dönüşü ve Referans Sistemleri Hizmeti (IERS) görevlisi Daniel Gambis yapılacak eklemenin tüm yönlerini düşünüyor.

Atomik saatlerin en hassas olanlarında strontium atomları kullanılır. Bu saatlerin doğruluk düzeyi 15 milyar yıla kadar çıkar; yani evrenin yaşından daha uzun bir sürelik güvenilirliğe sahiptirler. Laboratuvar dışında ise sezyum ve rubidyum atomları GPS uydularında sıklıkla kullanılırlar. Alıcılara senkronize sinyaller göndererek, Dünya üzerindeki konumlarını üçgensel olarak saptamalarını sağlarlar. Ayrıca, atomik saatler kadar olmasa da büyük-veri bilgisayarları da (big-data computer) oldukça hassas iç zamanlama mekanizmalarına sahiptir.

 

Örneğin Internet, dünyaya küçük veri paketleri yollar ve bunlar mikro-saniyeler içerisinde birleştirilir. Bazı finansal konularda kâr sağlamak için rakiplerden saniyenin küçük bir ölçeğinde öne geçebilmek yeterli olur. 1971 yılından bu yana 25 defa buna benzer artık saniye eklemesi yapılmıştır. Ama son 15 yılda bir değişiklik yapılması gerekip gerekmediği tartışmaları alevlenmiştir. Fransa Atomik Enerji Komisyonu'ndan (CEA) Roland Lehoucq "Eleştirmenlerin tartıştığı konu, içsel saat taşıyan aygıtlar giderek artmakta olduğu için, söz konusu ekleme işleminin gün geçtikçe daha riskli hâle geliyor olması. Asıl problem bilgisayarlar arası senkronizasyon. Bunu yapabilirler ama bazen bir kaç gün sürebilir," diyor.

Son ayarlama 30 Haziran 2012 tarihinde yapılmıştı ve pek çok Internet server bilgisayarlarında hataya neden olmuştu. Örneğin Avustralya'nın Qantas havayolu şirketinin online rezervasyon sistemi saatler boyunca kullanılamamıştı. Paris Gözlemevi'nde bulunan SYRTE Laboratuvarı'nden atomik saat uzmanı Sebastian Bize, artık saniyelerden kurtulma vaktinin geldiğini, uyuşmazlıklara ve yanlışlıklara neden olduğunu belirtiyor. Gambis ise ilkesel olarak bu değişikliklerin yapılması gerektiğini savunuyor ve "İnsan mı teknolojiye hizmet edecek, yoksa teknoloji mi insana?" diye retorik bir soru soruyor.

Sonuç olarak, eğer artık saniyeleri eklemeyi bırakırsak, insanlığın ölçtüğü zaman artık gezegenin dönüşüyle birebir tutuyor olmayacak. "Bu da 2000 yıl içinde, Dünya'nın tam bir dönüşü ile insanların ölçtüğü zaman arasındaki farkın 1 saati bulması anlamına geliyor. Yani onbinlerce yıl sonra insanlar öğlenin 2'sinde kahvaltı etmek durumunda kalabilir" diyor Gambis.

 

---

Kaynak: Phys.org "Second thoughts: Is a tiny addition in time too much?"
<http://phys.org/news/2015-06-thoughts-tiny-addition.html>

Görsel kaynağı: Gpsworld.com

---