Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

Dünya'da yaşanmış en büyük kitlesel yok oluş yaklaşık 252 milyon yıl önce yaşandı. Neredeyse tüm deniz canlılarının öldüğü bu yok oluşun ikinci fazının sebebinin, volkanik patlamalar sonucu açığa çıkan karbondioksitin, okyanusların asiditesini artırması (pH'ının düşmesi ) olduğu Science dergisinde yayımlanan araştırma ile ortaya koyuldu.

Yeni Zelanda Otago Üniversitesi'nde jeokimyacı olan Matthew Clarkson önderliğinde yayımlanan çalışma, Permiyen Dönemin sonunda gerçekleşen 'Büyük Ölüm' (permiyen- triyas yok oluş) fenomeni ile ilgili yapılan en son araştırma. Araştırma, o döneme ait taşlardan alınan kimyasal bulgular ile okyanuslardaki kimyanın ne hızda değiştiği hesaplanarak gerçekleştirildi.

Sibirya volkanları kısa zamanda o kadar yüksek miktarda karbondioksit püskürttü ki, okyanuslar bunun tamamını içine hapsedemedi. 10000 yıl içinde pH seviyesi Dünya sularının çok büyük bir kısmında ciddi oranda düştü. Okyanuslardaki yaşam zorluğu hızla ortaya çıkan volkanik patlama etkileri (asidifikasyon) ile tavan yaptı ve yaşamı bitirdi.

Sudaki yansımalar

Bugün insan aktiviteleri, yanan fosil yakıtları sonucu büyük miktarda karbondioksit açığa çıkmaktadır ve okyanuslardaki asit oranı ciddi oranda artmaya devam etmektedir. Sanayi Devrimi'nden bu yana okyanus pH'ında 0.1 birim düşüş yaşanmıştır. "Büyük ölüm" gelecekteki karbondioksit felaketleri ile ilgili geçmişten çok iyi bir örnek niteliği taşıyor.

Uzun zamandır araştırmalar dahilinde bir çok ihtimal değerlendirildi; okyanuslardaki oksijen seviyesinin düşüklüğünden, metan açığa çıkaran mikroplar da bu sebeplerin arasındaydı. Bir çok araştırmacı Sibirya'da bulunan volkanlara ve okyanuslardaki asit oranı üzerine yoğunlaştı. 2010'da yayımlanan bir araştırmada kalsiyum izotoplarının tarih öncesi taşlar için bir asidik göstergesi olduğu açığa çıktı.

Ne var ki, son dönem araştırmalarında pH çok daha tutarlı şekilde ölçülebildiğinden bu ciddi düşüşler daha kolay bir şekilde gözlemlendi ve hesaplandı. Clarkson ve araştırma ekibi borlu maddelerdeki izotopları çalıştılar ve Permiyen-yaşındaki taşlarda borlu metallerin sudaki asit oranına ve baz oranına göre değişen iki ayrı formda bulunabileceğini de hesaba katarak sonuçları değerlendirdiler. Her boron izotopunu ölçerek , sudaki pH oranını da kolaylıkla hesaplayabildiler.

Araştırma ekibi Permiyen yok oluşun birinci fazı sırasında -yaklaşık 50.000 yıl sürdü- asit oranında çok düşük bir fark gözlemledi. Daha hızlı olan ikinci fazda ise asit oranında 0.7 birim düşüş sadece 10.000 yıl içinde yaşandı. Bunun sebebi ise muhtemelen çok hızlı yayılan karbondioksiti emmeye okyanusların gücünün yetmemesi olarak gösteriliyor.

Cevaplanmamış bir çok soru kalıyor elbette. Araştırma ekibi, yok oluşun ilk kaynağının (ilk fazının sebebi) ne olduğunu tanımlayamıyor. İlk fazın ise volkanik patlamalardan da önce yaşandığına dair bulgular şu an mevcut. Ayrıca Dünya'nın farklı yerlerinden toplanmış, Permiyen döneme ait okyanus taşlarının da hesaplamaya katılması gerekiyor. (Araştırma dahilinde yalnızca Birleşik Arap Emirlikleri'ne ait denizlerden örnekler alındı.) Bu taşların da aynı asidifikasyon oranını aynı dönemde göstermesi bekleniyor.

Jeokimyasal olarak son derece hareketli bir dönem olan Permiyen Dönem`in son zamanları için bu varsayımlar ve araştırmalar yeterli olmayabilir. Bu sebeple gözlenen şeyler ve toplanan kanıtlarla ilgili farklı açıklamalar yapmak da mümkün görünüyor. Devreye farklı faktörlerin girmesiyle değişecek gelişecek araştırmalar ile yeni varsayım ve bulgular da yakın zamanda yayımlanacaktır.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir