Süperkütleli kara deliklerin hipotetik olarak büyük çoğunluğu içlerinde bulundukları galaksilerin merkezinde saklanmakta ve olay ufuklarının ötesinde bu galaksilerin varlığını tehdit etmeden gizlenmektedir. Ne var ki, devasa kütlelerinden dolayı uyguladıkları büyük kütleçekim kuvveti, olay ufku adı verilen teorik sınırdan geçen tüm maddeleri ve ışığı yutacaktır.

Eğer bir yıldız da, bir kara deliğe fazla yaklaşırsa (yörüngesi itibariyle yakın bir konumdan geçmesi veya nadir görülen başıboş yıldızlardan biri olarak ötelendiği yönde bir kara deliğin var olması durumları düşünülebilir), bu yıldızın başına gelecek en kötü şeylerden biridir diyebiliriz. Bu, canlı varlıklar için söylenebilecek bir durummuş ve bir yıldız söz konusu olduğunda bir miktar abartıymış gibi görünüyor olabilir, ancak bir yıldız bu durumda uzun filamentler (iplikler) veya tel tel halde genleşecek, esneyecek ve bu yapıların bazıları kara delik tarafından yutulacaktır. Geri kalan kısmı ise, kara deliğin etrafında bir yörüngede düz bir disk halinde birikecek ve burada varlığını sürdürecektir.

Gelgitsel parçalanma olayı olarak bilinen bu nadir astronomi fenomenini gözlemleme şansı bulan araştırmacılar, olay sırasında üretilen x-ray (x-ışını) verilerini kullanarak kara deliğin etrafındaki diskin haritasını çıkarmayı başardılar. Swift J1644+57 olarak anılan parçalanma olayı NASA’ya ait Swift uydusu tarafından, 28 Mart 2011 tarihinde, Dünya'dan 5  milyar ışık yılı uzaklıktaki bir kompakt galaksinin merkezinde tespit edilmişti.

Swift keşfi gerçekleştirdiği anda Avrupa'daki XMM-Newton ve Japonya'daki Suzaku uydularından yardım talep etti, çünkü o güne kadar x-ray'de görülmüş çok az sayıda gelgitsel parçalanma olayı mevcuttu. Swift J1644+57 fenomeni ise x-ray yayımının zirvesinde iken görüntülenmeyi başararak bir ilk olmuştu.

Var olan kara deliklerin yaklaşık yüzde 90'ını oluşturan sessiz süperkütleli kara deliklerin doğalarına dair fikirler edinebilmemiz için yadsınamaz bir rol oynayan bu tip olayların ve tespit edilebilmelerinin önemi son derece büyük. Gökbilimciler, nadir de olsa aktif olan ve uzaydaki maddeleri yalayıp yutan ve akabinde yüksek enerjili fotonlar saçan kara deliklerin hakkında çok daha fazla şey biliyor.

Swift J1644+57 olayında,  birikim diskindeki demir atomları olay sırasında üretilen x-ışınları için reflektör görevi gördü. Araştırma ekibinin Nature dergisinde online olarak dün yayımlanan makalesinde belirtildiği üzre, çok yeni bir teknik olan x-ışını reverberasyon (yansıma - yankılaşım) haritalama ile olaydan gelen x-ışınlarının ulaşma anındaki en küçük detayın analizi yapıldı. Bu da araştırmacılara 'birikim diski'nin kenarlarında veya başka bir deyişle sınırının içini haritalama imkanı sağladı.

Yakın gelecekte araştırmacılar kara deliğin hızını ve dönüş yönünü de ölçebilmeyi ve de bu devasa varlıklar hakkında daha fazla bilgiye ulaşmayı hedefliyor.

---

Kaynak : Daniel Clery, Supermassive black hole shreds star in rare tidal disruption, 22 Haziran 2016, www.sciencemag.org/news/2016/06/supermassive-black-hole-shreds-star-rare-tidal-disruption

Makale Referans : Erin Kara, Jon M. Miller, Chris Reynolds, Lixin Dai, Relativistic reverberation in the accretion flow of a tidal disruption event, Nature (2016) doi:10.1038/nature18007, www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature18007.html

---