Post Author Avatar
Baran Bozdağ
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör


 The Gemini Planet Imager (İkizler Gezegen Görüntüleyici -GPI) ilk gezegen keşfini ve görüntülemesini başardı. Metan gazı ile dolu bu gaz devi yüksek oranda Jüpiter'e benzerken, yıldızların etraflarında türbülanslı birikim disklerinin büyük gezegenleri nasıl oluşturduğuna dair yeni fikirler de verebilir.


GPI adlı cihaz bir araba büyüklüğünde ve parlak yıldızların yakın çevresinde bulunan Jüpiter-benzeri dev gezegenlerin atmosferlerini gözlemlemek ve analiz etmek üzere tasarlandı.

2014 yılında GPI, yakınlardaki genç yıldızları araştırmaya başladı ve genç araştırmacılardan post-doktoral gök bilimci üçlü yıldız sistemlerinden birinde dev bir gezegen farketti ve Dünya'dan yalnızca 100 ışık yılı uzakta olan bu büyük cismin bir gezegen olduğu onaylandı.

51 Eridani b adı verilen gezegen yıldızından milyon kat daha sönük. İçinde bulunduğu yıldız sistemi ise henüz çok genç ve 20 milyon yaşında. Bilim insanları buradan yola çıkarak Jüpiter benzeri dev gezegenlerin oluşumlarının ilk zamanlarında nasıl göründüklerini ve özelliklerinin neler olduğunu anlayabileceklerini düşünüyorlar.

Gezegenin Jupiter'in kütlesel olarak iki katı büyüklükte olduğu tespit edildi. Yörüngesi ise 13 AU uzunluğunda bir yarıçapa sahip, ki bu sayı Satürn'ün Güneşe olan uzaklığından daha fazla. Bir AU ise Dünya-güneş arasındaki mesafeyi - 150 milyon kilometre -  ifade etmektedir.  Gezegenin çevresinde dolaştığı yıldızdan uzakta bulunan diğer ikili yıldız sistemi ise gezegenin yörüngesini etkilemiyor.

Jüpiter'in de atmosferinin derinlerinde bulunduğu düşünüldüğü gibi, gezegenden elde edilen veriler metan gazının ve suyun varlığına işaret ediyor. Düşük ışığı, düşük sıcaklığı ve güçlü metan işaretleri düşünüldüğü zaman, gelmiş geçmiş en "Jüpiter benzeri" gezegen olduğu düşünülüyor.

disgezegende-su-ile-gizlenmis-metan-kesfedildi1-bilimfilicom Dışgezegen 51 Eridani b'nin GPI ile alınmış kızılötesine yakın spektrum fotoğrafı. (18 Aralık 2014) Bir milyon kat daha parlak olan merkez yıldızın ışığı ise gezegenden görüntü alabilmek için ciddi oranda kısılmış durumda. Dışgezegen 51 Eridani b'nin GPI ile alınmış kızılötesine yakın spektrum fotoğrafı. (18 Aralık 2014) Bir milyon kat daha parlak olan merkez yıldızın ışığı ise gezegenden görüntü alabilmek için ciddi oranda kısılmış durumda.


Gök bilimciler daha önceleri parlaklıkları ve görüntüleri bu şekilde olan bir çok 'çok soğuk yıldız' gözlemlemişlerdi. Ancak araştırmacılar bu örneğin gezegen olduğu konusunda hem fikirler.

Araştırmanın tartışmaları ve detayları geçtiğimiz hafta 13 Ağustos'ta Science Express'de yayımlandı.

Sıcak doğum, soğuk doğum


Gökbilimciler, Güneş Sistemi'nde bulunan gaz devlerinin, dev taştan çekirdeklerin etrafında zamanla kütle-çekimden dolayı gaz molekülleri ve atomlarının çekilmesi ve atmosferini de bunların oluşturmasıyla geliştiğini düşünüyor. Ancak gaz devi dışgezegenler, en azından şu ana kadar direkt olarak görüntülemeyle keşfedilenleri sıcak ve kısa zamanda içe doğru çöken maddelerden oluşmuş durumda. Bu senaryo ise 'sıcak doğum' veya 'sıcak başlangıç' olarak anılıyor. Soğuk doğum'da ise , çekirdek birikimi olarak bilinen mekanizma ile Dünya veya Mars gibi taşsı gezegenler de oluşabilmektedir. Ne var ki; sıcak doğum yalnızca dev gaz gezegenlerini oluşturmaktadır.

Araştırma ekibinin görüşüne göre 51 Eridani b'nin sıcaklığına bakıldığında 430 Santigrat derecede olması, gezegenin soğuk doğum mekanizmasıyla oluşan ilk görüntülenmiş gezegen olduğu anlamına da geliyor.

Dünya'dan çok az daha büyük olan gezegenlerden yüzlercesinin varlığından haberdar olsak da, bunların gerçekten 'süper-Dünya' mı, Neptün gibi buzdan mı, küçük boyutlu gazlar mı yoksa bunların hepsi birden mi olduğunu şimdilik bilmek mümkün değil. Ancak GPI ile Güneş sistemi benzeri sistemler daha yakından ve etkili bir şekilde incelendikçe, komşu gezegenlerin, yıldızların ve sistemlerinin bizimki ile benzerlikleri farklılıkları ve oluşum süreçleri ile ilgili teoriler de netlik kazanmış olacaktır.

 




Referans : Discovery and spectroscopy of the young Jovian planet 51 Eri b with the Gemini Planet Imager, by B. Macintosh et al. www.sciencemag.org/lookup/doi/10.1126/science.aac5891




 

 
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir