Post Author Avatar
Yusuf Cem Durakcan
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar
Bilim insanlarının geliştirdikleri fikirler, kafalarında lamba yanmış gibi bir anda belirebilir ya da tıpkı bir tohumun sulanıp ağaca dönüşmesi gibi uzun süren uğraşlar sonucu ortaya çıkabilir. Ortaya çıkış süreci her ne olursa olsun, yapılan çalışmaların aktarımında kullanılan metaforlar, bilim insanlarını ve yaptıkları keşifleri algılama ve değerlendirme biçimimizi etkiliyor olabilir.

Social Psychological and Personality Science’da makalesi yayımlanan araştırmada bilim insanları, keşif metaforlarının, geliştirilen fikrin kalitesi ve fikri geliştiren bilim insanının yeteneklerini algılama biçimimizi etkilediğini gösterdiler.

Keşfedilen ya da geliştirilen bir fikrin tam olarak anlaşılması için deneme yanılmalarla tecrübe edinmenin ve ilgili konu üzerine uzun süre çalışıp akıl yürütmenin gerekli olduğu aşikar. Fakat iyi bir fikrin anlatılması için kelimeleri kullanma biçiminin, bu fikrin ani ve istisnai ortaya çıkışını resmetme üzerine, amaçlanmamış ve değer düşürücü bir etkisi olabilir.

Yapılan yeni bir çalışmada bilim insanları, fikirleri "bir anda belirmiş", "tohum gibi büyütülmüş" metaforuyla ve yalnızca nötr tanımlamalar üzerinden anlatmanın, insanların bu fikirlere tepki verme biçimini nasıl etkilediğini test ettiler.

Araştırmacılara göre; "kafasında lamba yanmış" metaforu, ani ve spontane ilham sonucunda ortaya çıkmış dahice fikirleri ima ediyor. Kafada lamba yanması metaforu toplum içerisindeki dahi insanlara atfedilirken, tohum gibi büyütülmüş metaforunda ise fikirlerin zaman içerisinde geliştirildiği anlatılıp konu üzerine gerekli özeni gösteren herkesin bu fikri geliştirebileceği imasında bulunuluyor.

Araştırmacılar, insanların Alan Turing’in modern bilgisayarların habercisi niteliğindeki keşfinin tanımlamalarına nasıl tepki verdiklerini çözümlediler. Bulgulara göre, "kafasında lamba yandı" tanımlaması ile bu keşif anlatıldığında, daha akılda kalıcı ve dikkat çekici oluyor. Araştırmacılardan Kristen Elmore’e göre; "kafasında lamba yanmış" metaforu ile bir çalışmanın tanımlanması, onun daha istisnai ve özel görülmesini sağlıyor.

Fakat kadınların geliştirdikleri fikirlere gelince, bu algının işleyişinde de değişimler meydana geliyor. Bir fikir "tohum gibi büyütülmüş" olarak tanımlandığı zaman, kadınların erkeklere kıyasla daha iyi fikir yaratıcılar olduğu düşünülüyor. Yani cinsiyet kalıplarının da insanların mucitleri algılama biçimleri üzerinde ayrıca bir rolü var.

Aynı çalışma kapsamında yapılan ve cinsiyet kalıplarının daha dahil edildiği başka bir testte, katılımcılara bir kadın (Hedy Lamarr) ve bir erkek (George Antheil) bilim insanının beraber yürüttükleri bir araştırmanın sunumu yapıldı. Bahsi geçen bu bilim insanları, modern kablosuz iletişimin temellerini yayılı-spektrum teknolojisi fikrini yaratmalarıyla atmışlardı. Sunum sonrasında elde edilen bulgulara göre, tohum metaforunun kullanılması sonucunda katılımcılarda kadın bilim insanının dahil olduğu algısı oluştu. Fakat lamba metaforu kullanıldığında erkek bilim insanının dahi olduğu algısı oluştu.

Ayrıca eğer bu çalışmanın verileri ile gerçek sınıf koşullarında öğrencilerle yapılacak yeni çalışmaların verileri birleştirilebilirse, öğrencilerin öğrenme süreçlerinin daha verimli geçmesini sağlayabilecek yeni yöntemler belirlenmesi sağlanabilir.




İlgili Makale: Kristen Elmore and Myra Luna-Lucero. “Illuminated light bulbs or nurtured seeds? How metaphors influence beliefs about ideas and idea creators,” Social Psychological and Personality Science, Published online first October 7, 2016.

Kaynak: Metaphors Bias Perceptions of Scientific Discovery, Society for Social Psychological and Personality Science




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu “Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir