Post Author Avatar
Sevkan Uzel
Yıldız Teknik Üniversitesi - Çevirmen/Editör
Geçtiğimiz günlerde yapılan bir çalışma, köpeklerin evriminin en az iki farklı yol izlediğini ortaya çıkardı. 4.800 yıl önce yaşamış bir İrlanda köpeğinin yanısıra 59 başka antik köpeğin genetik analizleri sonucunda, köpekgiller ile insanların tarımın başlamasından çok daha önce, hem Avrupa’da hem de Doğu Asya’da dost oldukları anlaşıldı. Araştıma sonuçları Science dergisinin son sayısında yayımlandı.

Doğu Asya’da evcilleşen köpeklerin daha sonra insanlarla birlikte Avrupa’ya gelerek, burada evcilleşmiş olan köpeklerle çiftleştikleri sonucuna varan ekip, bu genetik karışıklık nedeniyle daha önceki araştırmalarda, köpeklerin kurtlardan sadece bir kez evcilleştirildikleri gibi yanlış bir sonuca varılmış olabileceğini belirtiyor. Bu evcilleştirmenin Doğu Asya’da mı, Orta Asya’da mı yoksa Avrupa’da mı olduğu konusunda ise bilgi yoktu. Doğu Asya veya Orta Asya düşüncesi çoğunlukla modern köpeklerin DNA analizlerine dayanırken, Avrupa orijini iddiası ise tarih öncesinden kalma köpeklerin genetik incelemelerinden kaynaklanıyordu.

İrlanda Köpeğinin Genomundaki Esrar


Oxford Üniversitesi’nden evrimsel genetikçi Laurent Frantz ve çalışma arkadaşları, bu araştırmada İrlanda’nın Newgrange bölgesi yakınlarındaki bir mezarda bulunan antik köpek kalıntılarından yararlandı. Ekip, köpeğin genlerinin eksiksiz bir setini yani genomunu derledi. Frantz, iyi korunmuş DNA bulabilmek amacıyla köpeğin iç kulağındaki temporal kemiğin içini açtıklarını belirtiyor.

İrlanda'nın Newgrange bölgesinde, 4.800 yıllık köpeğin bulunduğu mezar görülüyor. Bu köpek, genomu bütünüyle çözümlenen ilk antik köpek oldu. Telif: Cary Bass-Deschenes/Flickr


Orta büyüklükteki bu köpeğin görüntüsü hakkında fazla bilgi yok. Frantz bu köpeğin, modern köpek ırklarından hiçbirine ait bir genetik işaretçi taşımadığını söylüyor. Siyah, beyaz ya da benekli değilmiş. Bu köpeğin kürkü, muhtemelen kurtlarınkine benziyormuş. Ama antik dostumuzun genlerinde olduça özel bir durum var: Gizemli bir DNA dizisi. Newgrange köpeğinde şu anki köpeklerde ve kurtlarda rastlanmayan bir bileşen var. Bu farklı DNA bölümü, Avrupa’da çok eskiden yaşamış köpeklerin genetik mirasını temsil ediyor olabilir. Ya da köpeklerin atası olan ve şu anda soyu tükenmiş bulunan antik bir kurtun izleri olabilir1.

Tüm Köpeklerin Genetiği Aynı Değil


Newgrange köpeğinin DNA’sının modern köpeklerinki ile karşılaştırılması sonucunda, Doğu Asya köpeklerinin, Avrupa ve Orta Doğu köpeklerinden farklı genetik yapıda oldukları anlaşıldı. Daha önceki araştırmacıların bu ayrımın farkına varmamalarının nedeni, büyük olasılıkla Oxford ekibinin komple inceledikleri verinin sadece alt kümeleri ile çalışmaları olsa gerek. Bugün yaşayan Doğu ve Batı köpeklerinin ayrı genetik yapılarının olması, köpeklerin soy ağacında dallanma olduğunu gösteriyor. Newgrange köpeğinin DNA’sı Batı’dakilere daha çok benziyor. Bu köpek 4.800 yaşında olduğuna göre, Doğu ve Batı köpekleri bundan daha önce ayrı gruplarda yaşamış olmalı; muhtemelen bu tarihten 6.400 ile 14.000 yıl öncelerinde…

Araştırmaya göre köpekler Taş Devri’nde, iki farklı yerel kurt topluluğundan evcilleştirilmişler. İrlanda köpeğine bakarak köpeklerin son 4800 yılda ne kadar değiştiklerini belirleyen ekip, buna göre köpeklerin kurtlardan ayrıldığı tarihin yaklaşık 20.000 - 60.000 yıl öncesi olduğunu saptadı. Bu tarih aralığı, antik bir kurt DNA’sı üzerinde yapılan çalışmanın sonuçları ile uyumlu görünüyor2. Frantz, bu aralığın köpeklerin evcilleştiği zaman olduğunu kesin olarak iddia etmediklerini de ekliyor ve bu tarihlerde farklı kurt topluluklarının yeni türlere evrildiklerini; bunlardan bazılarının da günümüz köpeklerinin atası haline geldiğini ifade ediyor.

Doğulu Köpekler Genetik Miraslarını Yaydı


Her ne kadar köpekler iki farklı ata topluluktan türemiş olsalar da, zamanın akışı içinde bu iki kolun mensupları çiftleşerek, genetik miraslarını değiş-tokuş ettiler. Mitokondriyal DNA analizleri yapan bilimciler, antik Avrupa köpeklerinin mDNA çeşitililiğinin yani haplogruplarının, modern köpeklerinkinden farklı olduğunu gördü. Antik Avrupa köpeklerinin %63’ü haplogrup C, %20’si haplogrup D taşırken, modern köpeklerin %64’ü haplogrup A ve %22’si haplogrup B taşıyor. Bu değişim ve başka bazı kanıtlar gösteriyor ki, insanlarla birlikte Doğu’dan Batı’ya gelen köpekler, Batı’lı köpeklerden daha fazla genetik miras bırakmışlar.

Grafikte, mDNA haplogrup dağılımları görülüyor. Telif: L.A.F. Frantz et al/Science 2016.

Daha Fazla Araştırma Gerek


Arkeolojik kanıtlar da bu çifte orijin öyküsünü destekliyor. Doğu Asya’da 12.500 yıllık köpekler bulundu. Avrupa’da bulunanlar ise 15.000 yıl önceye kadar uzanıyor. Orta Avrasya’da ise 8.000 yıldan eski köpek bulmak zor. Bu eksiklik, aradaki bu bölgede evcilleştirme olmadığına işaret ediyor; ancak bunun tersini söyleyen bazı genetik bulgular da var3.

Araştırmacılar henüz “tek ata” hipotezini kesinlikle yadsımak için erken olduğunu da ekliyor. Belki de gerçekten bir tek topluluktan evcilleştirilip, yalıtılmış kalacakları uzak bölgelere götürüldüler ve evrimleri ayrı ayrı sürdüğü için genetikleri bu denli farklılaştı. Durumun netleşmesi için daha fazla antik DNA üzerinde çalışmalar yapılmaya devam edecek.

Günümüz köpek ırklarının, hangi atalardan daha çok miras aldıklarını gösteren bir grafik. Kırmızı tonlar Doğu Asya, sarı tonlar Batı Avrupa kökenine işaret ediyor. Telif: L.A.F. Frantz et al/Science 2016.


 




Kaynak: Science News, “Ancient DNA tells of two origins for dogs”
< https://www.sciencenews.org/article/ancient-dna-tells-two-origins-dogs >

İlgili Makale: Science, “Genomic and archaeological evidence suggest a dual origin of domestic dogs”
< http://science.sciencemag.org/content/352/6290/1228 >

Notlar:
https://www.sciencenews.org/article/now-extinct-wolf-may-be-ancestor-modern-day-dogs
https://www.sciencenews.org/article/ancient-dna-pushes-back-timing-origin-dogs
https://www.sciencenews.org/article/dna-trail-leads-new-spot-dog-domestication




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir