Son on yıldır yapılan araştırmalar, bazı konularda insanların yüzüne bakarak muhtemel cevaplara ulaşabildiğimizi ileri sürüyor. Örneğin güncel bir araştırma, yüz genişlik-yükseklik oranlarının, her iki cinsiyet için de bir cinsellik ölçütü olduğunu ortaya koydu.

Tek başına, bu bulgu en iyi ihtimalle; şaşırtıcı görünürken, en kötü ihtimalle ise; pek akıllıca gibi görünmüyor. Nasıl oluyor da birisinin yüz şeklinin libido ile bir ilgisi olabilir? Fakat, diğer çalışmalar bağlamında incelendiğinde, bunun için bazı mantık ve doğrulukların olabileceği fikri daha açık hale gelmeye başlıyor. Esasında, kafatası biliminin (frenoloji) klasik 19. yüzyıl yaklaşımından farklı olarak, karaktere dair çıkarımlarda bulunma noktasında kafa şekline dair detaylı çalışmalar, büyük oranda biyoloji ve evrim teorisi tarafından yürütülmektedir.

Bir başka güncel çalışma ise, bir yapay zeka programı kullanılarak insanların yüz analizlerine dayanarak cinsel yönelimlerine dair (erkeklerde %81 oranında, kadınlarda %74 oranında) doğru tahminler geliştirdiğini ele aldı. Araştırma ayrıca, gay erkeklerin, heteroseksüel erkeklere kıyasla daha feminen yüz hatlarına sahip olduğunu, lezbiyen kadınların ise, heteroseksüel kadınlara kıyasla daha maskülen yüz hatlarına sahip olduğu bulgusuna ulaştı. Gay ve lezbiyen yüzlerin seks tipik özelliklerine daha az sahip oldukları ilginçtir çünkü cinsel yönelimin gelişimini rahimdeki hormonal etkilerin bir sonucu olduğunu ileri süren güncel bir modelle uyumluluk göstermektedir.

Testosteron, cinsel dürtüyü etkileyen bir hormondur. O halde, cinsel dürtüye yönelik yapılan ilk çalışmada da, hormonlar kritik bir rol oynamış olabilir; çünkü daha geniş yüzler (uzunluğa kıyasla), daha yüksek bir testosteron seviyesiyle ilişkilendirildi. Aslında, yüz genişliği, testosteron ile ilişkili dominantlık ve agresyon gibi diğer karakteristiklerle de ilişkilendirilmiştir. Beraber ele aldığımızda, bu iki çalışmanın da, testosteronun hem davranış hem de yüz görünümünü etkilediğine dair bariz bir resim elde etmiş oluruz.

Aynı zamanda davranışa yönelik yüz ipuçları, çoğu insan tarafından otomatik olarak toplanır. En son tanıştığınız kişiyi ve güvenilir mi, agresif mi, samimi mi olduğunu düşünün. Başkalarının sizin değerlendirmenizi kabul etmesi de muhtemeldir. Yapılan pek çok çalışma, kişilerin kişilik özelliklerini veya davranış özelliklerini yüzlerden elde etme konusunda çoğunlukla hemfikir olduklarını göstermektedir. Örneğin, yukarıda bahsedilen geniş yüz-baskınlık ilişkilendirmesi ile paralel olarak, geçmişteki çalışmalar da; insanların, geniş yüzleri, baskın davranışla ilişkilendirdikleri bulgusuna ulaşmıştır.

Aşırı Genelleme

İnsanlar, yüzlerde sunulan özellikler konusunda birbirlerine katılıyorlar, ancak bazı araştırmalar bu görevi biraz abartabiliyor ve nihayetinde de yanlış genellemelerde bulunabiliyor. Örneğin, bir yüzün güvenilir veya güvenilmez göründüğü hakkında insanlar arasında mükemmel denebilecek kadar bir fikirbirliği olsa dahi, aslında bu durum söz konusu kişinin güvenilir ya da güvenilmez olduğu anlamına gelmez.

Attitudes and Social Cognition'da yayımlanan ve hem laboratuvar ortamında hem de gerçek dünyada yapılan bir araştırmada, güvenilmez görünen insanların, güvenilir olarak görünen insanlardan daha az güvenilir olmadıkları sonucuna ulaşıldı. Laboratuvar ortamında, öğrenciler, bir testte hile yapmaları konusunda cesaretlendirildi ve hile yapan ve yapmayan öğrencilerin yüz fotoğraflarından güvenilirlik algılamalarında herhangi bir fark bulunmuyordu. Benzer şekilde, savaş suçlusu ve kahramanı insanların fotoğrafları gösterildiğinde, gözlemciler bu yüzlerin güvenilirliği konusunda herhangi bir farklılık oylamasında bulunmadı.

Evrimsel açıdan, özellikle de olumsuz özellikler söz konusu olduğunda aşırı genellemelerde bulunmak mantıklı olabilir. Hatta bu durum beklenmedik bir saldırıdan kurtulmak ve hayatta kalabilme konusunda güvenli bir tercihtir. Fakat, bu esasında ilk izlenimlere fazla güvenmememiz gerektiği anlamına da geliyor.

Başta bahsettiğimiz cinsel dürtü araştırmasına geri dönelim; yüz genişliği ile cinsel dürtü arasında bir bağlantı var olsa da, yüzü geniş her insanın bir seks manyağı olduğu çıkarımında bulunmak hatalıdır.

Gerek araştırmacıların kendisi, gerek bu araştırmaların aktarımını yapan popüler bilim platformları, gerek gazeteler, gerekse de okurlar geniş bir grupta görülen bu ilişkiyi, her bireyde bulunan bir gerçek gibi sunmaktan ziyade bir eğilim olarak değerlendirmeli ve sunumunu da bu şekilde yapmalıdır. Yani sunum, geniş yüz hatlarına sahip insanlar arasında cinsel dürtü ortalamasının daha yüksek olabileceği şeklinde yapılmalı. Çünkü bu durum; uzun yüz hatlarına sahip insanlar arasında da cinsel dürtüsü yüksek olan insanlar olabileceği ve geniş yüz hatlarına sahip insanlar arasında da cinsel dürtünün oldukça düşük olduğu insanlar olabileceği anlamına gelir.

Her ne kadar bazıları yorumlamayı uzatsa da, yüz hatları üzerine yürütülen araştırmalar, son derece dengeli ve iyi şekilde yürütülüyor. Bu yüzden gerek araştırmacılar, gerek popüler bilim yazarları gerekse de okurlar bu araştırma sonuçlarını olağan kurallara bakarak yorumlamalı ve gerçek olabilecek kadar iyi görünüyorsa muhtemelen geçerli olabileceğini göz önünde bulundurmalı. Yüzlere bakarak, sağlık, karakter ve evet; cinsel yönelim konusunda da çıkarımlarda bulunabilsek de, bu karakteristiklerin grup seviyesindeki yorumlamasında ve kişilere dair varsayımlarda bulunma konusunda yine de dikkatli olmayız.

---

Kaynak ve İleri Okuma:
-The Facial Width-to-Height Ratio Predicts Sex Drive, Sociosexuality, and Intended Infidelity. Archives of Sexual Behavior, (2017). https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10508-017-1070-x
-Facial Structure Is a Reliable Cue of Aggressive Behavior. Psychological Science, (2009). https://www.researchgate.net/publication/26747406_Facial_Structure_Is_a_Reliable_Cue_of_Aggressive_Behavior
-Perceiving Aggression from Facial Structure: Further Evidence for a Positive Association with Facial Width-to-Height Ratio and Masculinity, but not for Moderation by Self-Reported Dominance. European Journal of Personality, (2014). http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/per.1942/full
-Evaluating faces on trustworthiness after minimal time exposure. Social Cognition, (2009). http://haxbylab.dartmouth.edu/publications/TPO09.pdf
-Accuracy and Consensus in Judgments of Trustworthiness From Faces: Behavioral and Neural Correlates. Attitudes and Social Cognition, (2013). http://www.psych.utoronto.ca/users/rule/pubs/2013/Rule_etal(2013-JPSP).pdf
-Deep neural networks are more accurate than humans at detecting sexual orientation from facial images. https://osf.io/zn79k/ (accessed October 8, 2017).
-Faces reveal a lot – but the science needs to be interpreted with care. TheConversation. https://theconversation.com/faces-reveal-a-lot-but-the-science-needs-to-be-interpreted-with-care-84637 (accessed October 8, 2017).
-Yüz Şekli ve Boyutu, Cinsel Dürtü ile Nasıl İlişkili? Bilimfili.com https://bilimfili.com/yuz-sekli-ve-boyutu-cinsel-durtu-ile-nasil-iliskili/

---