Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

“Evrim Günü” yazı dizimizin dördüncü kısmını sizlerle paylaşıyoruz. Geçen haftaki yazımızda "Türler Ürüyor" başlığıyla yeni türlerin evrimleşmesine değinmiştik. Bu haftaki yazımızda "Evrimsel Senaryolar"a değineceğiz.


Darwin, Beagle seyahatini ve yaşamını, "Doğal Seçilim" teorisine katkı sunan deliller toplayarak geçirdi. Türlerin Kökeni'nde, Darwin; embiyoloji, coğrafya, paleontoloji ve karşılaştırmalı anatomi gibi alanlara önemli katkılarda bulundu. Aynı zamanda, Darwin; teorisinin "Yakınsak Evrim", "Eş-Evrim" ve "Adaptif Yayılım" örneklerine de deliller bulmuştur.

Yakınsak Evrim

Yakınsak Evrim, birbirleriyle yakın akraba olmayan türlerin aynı seçilim koşulları altında benzer biyolojik özelliklerin görülmesini açıklayan terimdir. Yakınsak evrimin eylem halinde gözlemlendiği klasik bir örneği, farklı canlı türlerinde birbirinden bağımsız bir şekilde gelişen kanat yapılarıdır. Günümüzde, yakınsak evrimi çok çeşitli türlerde görebiliyoruz. Örneğin, köpek balıkları ve develerde çok fazla ortak özellik yoktur ancak olağan dışı bir şekilde iki türde de bağışıklık proteini ortak olarak bulunur. Benzer şekilde,  flamingolar ile kaşıklı balıkçıllarda iki pembe bacak, benzer kafa yapısı, benzer kanat yapısı, benzer tüyler bulunur ancak bu iki tür de yakın basamakta farklı atalara sahiptirler. Bir başka örnek olarak; keseli hayvanlar (örneğin; kanguru ve koala) ve plasentalı memeliler ( örneğin; at ve insan) yaklaşık 120 milyon yıllık bir evrimle ortak bir atadan gelmişlerdir. Fakat bu iki örnek de üreme stratejisinde farklılıklar gösterir. Örneğin; keselilerde yavrular daha erken doğarlar (henüz embriyonik halde iken) ve gelişimlerini kese içerisinde tamamlarlarken, plasentalı memelilerde yeni doğan yavru embriyonik halde doğmaz, daha gelişkin bir halde doğar. Fakat bu iki örnek de aynı ekolojik çevreyi paylaşırlar. Aynı zamanda yakınsak evrimi memelilerin dişlerinde ve kulak yapılarında da gözlemleriz.

yakinsak evrim Bu iki etli bitki cinsi, sütleğen (Euphorbia) ve Astrophytum birbirleriyle sadece uzaktan akraba olup bağımsız olarak birbirlerine çok benzer bir vücut yapısı geliştirme yoluyla yakınsamışlardır.

Eş- Evrim

Bombus arıları ile onların tozladığı çiçekler, her ikisi de hayatta kalmak için birbirlerine bağımlı hale gelecek bir şekilde birlikte evrim geçirmişlerdir. Bombus arıları ile onların tozladığı çiçekler, her ikisi de hayatta kalmak için birbirlerine bağımlı hale gelecek bir şekilde birlikte evrim geçirmişlerdir.

Eş-Evrim, iki ya da daha fazla canlı türünün evriminin birbir evrimlerini etkilemesi durumudur. Daha açıklayıcı bir şekilde birbirleriyle etkileşim içerisinde bulunan iki ya da daha fazla canlı türünün birbirlerinde karşılıklı biyolojik değişimler meydana getirmesidir. Örneğin; arılar, kertenkeleler ile onların tozladığı çiçekler, her ikisi de hayatta kalmak için birbirlerine bağımlı hale gelecek bir şekilde birlikte evrim geçirmişlerdir.  Ya da tarla sincabı ile üzerinde yaşayan bitler, insanlar ve bağırsak mikropları arasındaki ilişki veya bağışıklık sistemimiz ve patojenler arasındaki ilişki gibi.

Darwin bu durumu daha sonraları Fertilisation of Orchids kitabında daha detaylı olarak ele almıştır.

Adaptif Yayılım

Galapagos adalarında yaşayan dört farklı Darwin isponozu türü farklı besin kaynaklarından yararlandıkları için adaptif radyasyonla bu besinlere uyum sağlayan gaga şekilleri geliştirmişlerdir. Galapagos adalarında yaşayan dört farklı Darwin isponozu türü farklı besin kaynaklarından yararlandıkları için adaptif radyasyonla bu besinlere uyum sağlayan gaga şekilleri geliştirmişlerdir.

Adaptif Yayılım, aynı atadan hızlı bir türleşmenin neticesinde farklı ekolojik nişlerin doldurulması olayıdır. Bu anlamda adaptif yayılım, az çeşitlilik gösteren bir türün çevre şartlarına özel uyumlar geliştirerek daha yüksek oranlarda çeşitlenmesi ve yayılmasıdır. Bunun yanında adaptif yayılım, daha önce işgal edilmemiş ve yararlanılmayan farklı ekolojik nişlerin kullanılabilmesi de sağlar. Adaptif Yayılım ıssız adalardaki bitki ve hayvanlarda sık rastlanılan bir durumdur. Geçen haftaki yazımızdan da hatırlayacağınız üzere; Galapagos ispinozları adaptif yayılımın bir örneğidir. Aynı şekilde Hawai ispinozları ve meyve sinekleri, Madagaskar etçilleri, Yeni Zelanda kuşları adaptif yayılıma örnekler içerir.

Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir