Fas'ta bulunan Ordovizyen çağa ait birikintiler 'Kayıp Dünya'nın bir parçası gibi görünüyor. Kambriyen çağda 20 milyon yıl daha önce öldüğü düşünülen türler, buradaki depozitlerin oluştuğu dönemde henüz evrimleşmemiş olduğu düşünülen türlerle yanyana duruyordu.

Kambriyen dönem, yaşamın gelişimi adına çok önemli bir nokta olan çok hücreli canlı evrimini barındırır. Ancak, 485 milyon yıl önce  bu canlıların hepsi öldü, en azından bilimciler böyle zannediyordu. 477 milyon yıl yaşındaki Aşağı Ordovizyen Fezouata ( Lower Ordovician Fezouata ) depozit oluşumu ise, yüzlercesinin sandığımızdan daha uzun süre Dünya'daki yaşamına devam ettiğini gösteriyor.



Fezouata, başka bir yerde gözlemlenmemiş türler açısından çok zengin; örneğin ıstakoz benzeri iki metre uzunluğundaki yaratık ki o dönemin devlerinden biridir, burada bulunmaktadır. Ne var ki, bu Fezouata oluşumundan, Kambriyen dönemi yaşamı üzerine çalışan bilimcilere son derece tanıdık gelen bir çok türe ait fosil de elde edildi. Journal of the Geological Society'de yayımlanan çalışmada da Fezouata hayvanlarının sayısının Walcott's Burgess Shale taşocağı bölgesinin dışından gelmediği kaydedildi.  Burgess Shale, buraya gelen ve bu bölgede bulunduktan kısa bir süre sonra yok olmuş sıra dışı Kambriyen hayvanları ile ünlü bir alandr.

Yale'de Profesör olan araştırmanın da yazarlarından Derek Briggs : “Fezouata çok ciddi derecede büyük bir öneme sahip.Kambriyen döneme ait tipik türler, 20 milyon yıl daha genç taşların içinde dahi bulunuyor. Bu da arada çözülmesi gereken, bugüne kadar korunmamış,  bir kayıt olduğuna işaret ediyor” şeklinde bir açıklamada bulunuyor.

Arada kalan örneklerin var olmamasının da, çalışmaya göre bir sebebi vardı ; ' dış katmanı çamurlu olan çevrenin azlığı dolayısıyla, fosiller Burgess Shale-tipi korunmaya yol açmıştı.' Yine de, tarih öncesi mikrokıta Avalonia bir istisna idi ve geniş bir kıtasal kabuğa sahipti. Bugüne ulaşmış izleri ise Fas, Kuzey Avrupa ve İspanya bölgelerinde hala mevcut.

Fezouata'da 160'dan fazla hayvan çeşidi keşfedildi ve hala daha çok fazla kazı yapılacak alan var. Bu çağa ait türler arasında Lobopodyanlar (bacaklı ve omuriliği benzeri yapılara sahip kurtçuklar) ve anomalokarididler (Kambriyen çağın uç yırtıcıları olan) bulunuyordu.

Bir diğer yandan bazı türlerin sanılandan daha yaşlı olduğu da tespit edildi. Örneğin, Horseshoe crabs (Atnalı yengeçleri) düşündüğümüzden 20 milyon yıl daha yaşlı olduğu hesaplandı. Fosil oluşumu, bu şekilde sıra dışı olarak korunmuş nadir fosillerin temel evrimsel olaylara dair anlayışımız için ne kadar önemli olduğunu tekrar gösteriyor.



Briggs'e göre  ' Bazı organizmalar çok büyük, bir kaç metre boyunda uzunluğa sahip.. Böyle sıradışı bir fosil korunması ile, araştırmacılar ordovizyen çağda deniz yaşamının genel resmini tamamen buradaki hayatı anlatacak şekilde kurgulayabilecekler. '

Bulgular, geleneksel; Kambriyen dönemdeki çeşitlilik patlamasına işaret eden zaman çizelgesine meydan okuyor ve bu süreci izleyen yaygın kitlesel yok oluş sonrasında gerçekleşen Büyük Ordovizyen BiyoÇeşitlilik Olayı'na (Great Ordovician Biodiversification Event)  işaret ediyor. Bu iki çağ arasındaki geçiş dönemindeki belirsizliklere rağmen bu sav daha geçerli ve belirleyici görünüyor.

 

---

Referans : IFLScience, Stunning Fossils Rewrite Evolutionary History of Life on Earth, www.iflscience.com/plants-and-animals/stunning-fossils-rewrite-evolutionary-history

---