Post Author Avatar
Yusuf Cem Durakcan
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar
Devasa kozmik canavarlar olan kara delikler oldukça tuhaf nesnelerdir hatta kütle çekimleri o kadar güçlüdür ki, ışık bile onun gücüne karşı koyamaz.

Küçük yıldız-kütleli yoğunluklardan, galaksilerin kalbinde bulunan süper kütleli canavarlara kadar kara delikler çeşitli yapılarda bulunurlar.

Bu yazıda, en küçüğünden en büyüğüne ve yamyamından haydutuna, olağanüstü 10 kara deliği okuyacaksınız.

1) İlk Olarak En Büyüğü ve En Kötüsü


black-hole-immense-size

Neredeyse bütün gökadaların merkezlerinde güneşimizden milyarlarca kat daha fazla kütleye sahip süper kütleli kara delikler barındırdıkları düşünülür. Bilim insanları, yakın zaman önce bilinen en büyük kara delikleri iki yakın galakside keşfettiler.

Bu gökadalardan birisi 320 milyon ışık yılı uzaklıktaki Leo kümesi içerisindeki en parlak gökada olan NGC 3842, 9.7 milyar solar ağırlığa (güneş kütlesine) sahip merkezi bir kara delik barındırıyor. 335 milyon ışık yılı uzaklıktaki Coma kümesi içerisindeki en parlak gökada olan NGC 4889 de neredeyse aynı ağırlıkta bir kara delik barındırıyor.

Bu kara deliklerin kütleçekimsel menzili Pluton ile güneş arasındaki mesafenin yaklaşık 5 katı. Ayrıca bu kara delikler, Samanyolu gökadası merkezindeki kara delikten yaklaşık 2500 kat daha güçlüler.

2) En Küçük Kara Delik


2smallest-black-hole

Bu güne kadar keşfedilmiş en küçük kara delik, güneşten yaklaşık 3 kat daha az bir kütleye sahip. IGR J17091-3624 olarak adlandırılan bu kara delik, bir kara deliğin kararlı olabilmesi için teorik minimum limitin yakınında bulunuyor. Diğerlerine kıyasla oldukça küçük olabilecek bu kara deliğin rüzgarı ise saatte 32 milyon kilometre hızında.

3)Yamyamsı Kara Delik


3cannibal-black-hole

Kara delikler kendilerine yeterince yaklaşacak kadar şanssız olan herşeyi yutarlar, hatta diğer kara delikleri bile. Bilim insanlarının yakın zaman önce keşfettiği devasa kara deliğin aslında bir gökadanın merkezinde bulunan kara deliği tüketmekte olduğu anlaşıldı.

NGC3393 olarak adlandırılan gökadanın merkezinde bulunan bu kara deliklerden büyük olan güneşin 30 milyon katı büyüklüğünde, küçük olan ise güneşin 1 milyon katı büyüklüğünde. Aralarındaki mesafe ise yalnızca 490 ışık yılı.

4)Kurşun Atan Kara Delik


4plasma-jet-illustration

Kara deliklerin maddeyi yuttuğu biliniyordu, fakat araştırmacıların bulgularına göre aynı zamanda maddeyi ateşleyebilen kara delikler de mevcut. H1743-322 olarak adlandırılan, Dünya’dan 28000 ışık yılı uzaklıktaki ve güneşten yaklaşık 10 kat daha büyük kütleli kara delik üzerindeki gözlemlerin sonuçlarına göre, açık bir şekilde bir yıldız kümesi eşliğinde maddeyi içine çektikten sonra bu kara delik bunları yaklaşık olarak çeyrek ışık hızında hareket eden gaz kurşunu olarak fırlatıyor.

5) Bilinen En Yaşlı Kara Delik


An artist’s rendering of the most distant quasar

Şu ana kadar bulunmuş en yaşlı kara delik olma ünvanını taşıyan ULAS J1120+0641, yaklaşık olarak Büyük Patlama'dan 770 milyon yıl sonra doğmuş. (Bilim insanları büyük patlamanın yaklaşık olarak 13.7 milyar yıl önce olduğunu düşünüyorlar.)

Bu antik kara delik aslında gökbilimcilerin aklını kurcalayan birçok sorunun da kaynağı konumunda bulunuyor. Güneşten yaklaşık 2 milyar kat daha büyük kütleye sahip bu kara deliğin büyük patlamadan 770 milyon yıl kadar kısa bir süre sonra nasıl bu kadar güçlü olabildiğinin ise henüz bir açıklaması bulunamıyor.

6) En Parlak Kara Delik


6h_quasar_3C-273_02

Kara deliklerin kütleçekimsel etkileri ışığı bile kendine çekebilecek kadar güçlü olmasına rağmen, yıldızsı gökcisimlerinin (kuasar) de kalbini oluşturuyorlar. Bu yıldızsılar evrenin en parlak, en güçlü ve en enerjik objeleridirler.

Görebildiklerimizin arasında en parlak olanı ise 3 milyar ışık yılı uzaklıktaki 3C 273.

7) Haydut Kara Delik


7090429-rogue-02

Gökadalar çarpıştıkları zaman, kara delikler çarpışmanın olduğu yerden ayrılarak uzayda serbest şekilde dolaşırlar. Bilinen ilk haydut kara delik ise güneşin 600 milyon katı ağırlığındaki 9.5 milyon kilometre saat hızındaki SDSSJ0927+2943.

8) Orta Sıklet Kara Delik


8091110-black-hole-02

Orta ağırlıktaki kara deliklerin, süper kütleli kara deliklerin yapı taşları oldukları düşünülüyor. Bu kara delikler üzerinde detaylı araştırmalar yapılması, süper kütleli kara delikleri ve etrafını çevreleyen gökadaların nasıl evrimleştiğini daha iyi anlamamızı sağlayabilir.

9) Süper Hızlı Dönen Kara Delik


9061120_blackhole_spin_02

Kara delikler kendi etraflarında olağanüstü bir hızla dönerler. Dünyadan yaklaşık olarak 35000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve GRS 1915+105 olarak adlandırılan bir kara delik saniyede 950 turdan fazla atar.

10) Masa Üstü Kara Delik


10-080306-bh-light-02

Kara delikler neyseki Dünyadan oldukça uzakta bulunuyorlar, fakat bu uzaklık da kara delikler hakkındaki gizemlerin çözülmesini zorlaştırıyor. Şimdilerde ise araştırmacılar kara delikleri gizemli özellikleri ile masa üstü boyutlarda üretebiliyorlar.

Örneğin kara delikler hiçbir şeyde olmayacak kadar fazla bir çekim kuvvetine sahiptirler, ışık dahil hiçbir şey çekim kuvvetinden kaçamaz. Bilim insanları bu kara delikleri fiber optik kullanarak laboratuvarda üretebiliyorlar.

 




Kaynak: Charles Q. Choi,The Strangest Black Holes in the Universe,www.space.com, Erişim 4Nisan2015,http://www.space.com/15941-strangest-black-holes-universe-countdown.html?cmpid=514630_20150326_42701926&adbid=10152718577791466&adbpl=fb&adbpr=17610706465




Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir