Sitomegalovirus (Cytomegalovirus/CMV); Herpes virus grubundan, latent kalabilen çift sarmal DNA’ya sahip virüslerdir. Değişik toplumlarda gebelerin %40- 80’i CMV enfeksiyonuna karşı bağışıktır ve bunların %1,2‘sinde primer enfeksiyon gelişebilir.

Dünya çapında doğum kusurlarına yol açan enfeksiyon öncülerindendir. Fakat bilim insanları, enfeksiyona karşı bir aşı geliştirmek için boşa oyalandılar.

Bu konudaki kafa karıştırıcı sorunlardan biri de, CMV’nin insanlarda anneden doğmamış bebeğe geçiyor olmasına rağmen, hayvan modellerinde bu durumun gözlemlenememesiydi.

İnsanlara benzerliği sınırlı olan gine domuzlarından başka da virüsün fetüse anneden geçmediği biliniyordu.

Ya da öyle görünüyordu.

Yeni yapılan bir çalışmada ise, Duke tıp fakültesinden araştırmacılar, rhesus maymunlarında, virüsün plasentadan doğmamış yavruya geçtiğini buldular. Bulgular 19 Ekim’de Proceedings of the National Academy of Sciences’de online olarak yayımlandı.

Araştırmacılar, anneden fetüse CMV enfeksiyonlarının geçişini incelemek ve potansiyel aşı geliştirmelerine katkıda bulunmak amacı ile ilk primat modelini kurduklarını açıkladılar.

Duke İnsan Aşı Enstitüsü’nden Sallie R. Permar’ın belirttiğine göre; CMV için aşı geliştirmelerinde şimdiye kadar en büyük engel, anneden fetüse geçişe karşı korunmada hangi  bağışıklık tepkisine ihtiyaç olduğunu belirleyecek kabiliyette olmamamızdı.

Bu konjenital enfeksiyonun, bağışıklık sistemindeki her yönden rolünün incelemesi için, çok iyi hayvan modellerine ihtiyaç duyuluyor.

Herpes virüs ile aynı aileden gelen CMV, suçiçeği (chicken pox) ve mononükleoza yol açabiliyor. Çoğu insanda enfeksiyon orta şiddette ya da hiç hastalık semptomlarına yol açmayabilir. Ancak, CMV’ye maruz kalmamış bir kadın, hamileliği esnasında virüs ile karşılaşırsa, virüs fetüse geçebiliyor ve hamilelik sırasında CMV’ye maruz kalan annelerin  bebeklerinin dörtte birinde, nörolojik bozukluklar görülebiliyor.

CDC (Centers for Disease Control and Prevention), Amerika’da yılda 5000 çocukta, CMV enfeksiyonlarından kaynaklanan sağırlık, körlük, kasılma nöbetleri ve öğrenim bozuklukları (bilişsel gecikme) gibi kalıcı problemlerin meydana geldiğini açıkladı.

Permar’a göre, aşı geliştirmede temel olarak ‘‘zayıflatılmış virüsün bağışıklık sistemini tetiklemesi’’ yaklaşımı artık başarısız oldu. Çünkü, virüs insan bağışıklık sisteminden bir şekilde kaçabilmek için evrimleşti (muhtemelen de bu evrimleşme Gine domuzunda görülemedi). Bu yüzdendir ki, Gine domuzu yerine insan olmayan primat modellerinin seçilmesi daha zorunlu hale geldi.

Çoğu makak maymununun yetişkinlik döneminden önce CMV ile enfekte olduğu biliniyor, fakat henüz insanda olduğu gibi, virüsün anne karnından fetüse geçişine rastlanmadı ve işitme kaybı ya da nörolojik problemlere sebep olduğu da görülmedi.

Kaliforniya üniversitesinde daha önce yapılan bir çalışmada yer alan araştırmacı Peter Barry, makak maymununun fetüsünde karın boşluğu boyunca benzer enfeksiyonların olduğunun gözlendiğini açıkladı. Permar ve Kaur, eğer enfeksiyon plasentadan geçebiliyorsa bunun nasıl olduğunu bilmek istediklerini belirttiler.

Harvard tıp fakültesi, New England primat araştırma merkezi, antikor cevabında önemli role sahip CD4 ‘’yardımcı’’ T hücrelerinden yoksun özel olarak bu araştırma için üretilmiş makak maymunlarını kullandılar.. Bu maymunlar CMV ile enfekte olduktan bir hafta sonra, bütün  hepsinde plesentaya virüsün geçtiği ve dörtte üçünde de düşük gözlemlendi.

Araştırmacılardan Permar, virüsün sadece plesentadan geçmediğini, annenin bağışıklık sisteminin de enfeksiyonda önemli bir role sahip olduğunu ifade etti.

İkinci deneyde ise Permar ve Kaur, CMV negatif hayvanları virüs ile enfekte ettiler, ve  bağışıklık sistemlerinde herhangi bir değişiklik yapmadılar. Bu gurup içinde, CMV’nin uterusta bulunan fetüslerin üçte ikisine geçtiği gözlendi fakat doğan yavrulardan hiçbirinde majör nörolojik sorunlar görülmedi.

Üçüncü kontrol grubu hayvanlarda, araştırmacılar dişilerin hayatlarında daha önce CMV ile karşılaştıkları, CD4 yardımcı T hücrelerinin ise hamilelikleri boyunca tükendiğini saptadı.  Fakat, annelerde dolaşan virüsün az sayıda olduğu ve CD4 yardımcı T hücrelerinin tükenmesinden de etkilenmemiş durumda oldukları da ortaya çıktı.

Araştırmacılardan Kristy Bialas, primat modellerde konjenital enfeksiyonu tespit etmenin yanı sıra, anneye ait (maternal) bağışıklık sisteminin fetüsü nasıl koruduğu hakkında, yeni bilgiler elde ettiklerini söyledi.

CMV geçişi, bağışıklığı yeterli annelerde fetüse ait herhangi bir hastalık nedeni oluşturmasa da, T hücre bağışıklığı olmayanların fetüslerinde ciddi sorunlara yol açabildiği anlaşıldı.

Permar gelecek araştırmalarında, ciddi hastalıkların bulaşmasında, nötralize edici antikor yanıtlarının korumada yeterli olup olmadığına karar vermek ve yeni T hücre aşısını araştırmak olduğunu açıkladı.

Dipnot:

Konjenital enfeksiyon: Doğum esnasında anneden bebeğe geçebilen hastalıklardır. Örnekolarak rubella, toksoplazmoz, CMV, herpes virüsler vb. verilebilir.

Mononükleoz (enfeksiyöz): Epstein-Barr virüsü ile enfekte B lenfositlerinin çoğalması ile karakterize bir hastalıktır.

Herpes virüs: HSV1 ve HSV2 olmak üzere iki tipi bulunmaktadır. Belirtisiz geçen birincil enfeksiyonu takiben dolaşımda olan antikor varlığına rağmen virüs latent olarak kalıp, ikincil enfeksiyonlara sebep olabilmektedir. HSV tip 1 genellikle dudakta, tip 2 ise genital bölgede uçuğa sebep olabilmektedir ve iki tipte her bölgede döküntülere yol açabilmektedir.

Yardımcı (helper) T hücreleri (CD4⁺ ): Bağışıklık yanıtında aracı hücrelerdir. Etkin hale geldiklerinde, çoğalarak sitokinlerin salınımına sebep olurlar. Sitokinler ise lenfosit fonksiyonunu düzenler veya yardım ederler.

---

İlgili Makale: Kristy M. Bialas, Takayuki Tanaka, Dollnovan Tran, Valerie Varner, Eduardo Cisneros De La Rosa, Flavia Chiuppesi, Felix Wussow, Lisa Kattenhorn, Sheila Macri, Erika L. Kunz, Judy A. Estroff, Jennifer Kirchherr, Yujuan Yue, Qihua Fan, Michael Lauck, David H. O’Connor, Allison H. S. Hall, Alvarez Xavier, Don J. Diamond, Peter A. Barry, Amitinder Kaur, and Sallie R. Permar. Maternal CD4 T cells protect against severe congenital cytomegalovirus disease in a novel nonhuman primate model of placental cytomegalovirus transmission. PNAS, October 2015 DOI: 10.1073/pnas.1511526112

---