Büyüme Hormonu (BH) eksikliğine bağlı gelişme geriliğinin tedavisinde uzun yıllar kullanılmış olan insan kadavrası kaynaklı hipofiz bezi ekstrelerinin uygulanan bazı hastalarda Creutzfeldt–Jakob Hastalığına (CJH) neden olması üzerine, bu metotla BH elde edilmesine 1985 yılında son verildi. Prion adı verilen bozuk yapılı bir proteinin neden olduğu, tedavisi olmayan ve ölümcül seyreden bu dejeneratif merkezi sinir sistemi hastalığının, hipofiz ekstreleri dışında, kornea ve dura nakilleri, girişimsel tıbbi işlemler ve beyin cerrahisi ameliyatları aracılığıyla da insandan insana bulaştığı gösterilmiştir.

Birleşik Krallık Ulusal Prion İzleme Çalışması kapsamında, çocukluk döneminde BH tedavisi uygulanmış, yaşları 36-51 arasında değişen ve Creutzfeldt–Jakob Hastalığı nedeniyle ölmüş 8 hastaya yapılan otopsideki detaylı beyin dokusu incelemelerinde şaşırtıcı bulgularla karşılaşıldı. Zira incelemenin odağındaki CJH etkeni olan prion yanında, 4 hastada yaygın, 2 hastada da daha az bir yoğunlukta Alzheimer Hastalığına yol açan öncül madde olduğu bilinen amiloid-beta (A-β) birikimleri tespit edildi. Alzheimer için düşünüldüğünde, bu kadar genç yaştaki insanların beyinlerinde A-β’ya rastlanmasının ilk bakıştaki en mantıklı açıklaması insan kaynaklı BH tedavisine bağlı bir bulaş olarak değerlendirildi.



Artık tedavilerde insan kaynaklı yerine sentetik BH uygulanması bir nebze rahatlatıcı olsa da, CJH’ye neden olan prionun çeşitli sterilizasyon yöntemlerine dirençli olması nedeniyle girişimsel tıbbi uygulamalar yoluyla insandan insana bulaştığı gerçeği, aynı durumun Alzheimer öncüsü A-β maddesi için de söz konusu olabileceği fikri birlikte değerlendirildiğinde endişeler tamamen ortadan kalkmıyor.

İstatistiki analiz yapmak için bile yetersiz olan hasta sayısı üzerinden kesin bir yargıya varmak doğru olmasa da, aksi kanıtlanana böyle bir olasılığı ciddiye almak gerekiyor. Sunduğu verilerin bilimsel gücü açısından olmasa da, konuyla ilgili daha ileri çalışmalara önayak olması açısından oldukça değerli bu çalışmadan çıkarılmayacak tek sonuç, günümüzdeki cerrahi girişimlerin Alzheimer için bir risk faktörü olduğudur. Altını kalınca çizmeliyiz ki, henüz Alzheimer’ın insandan insana bulaştığına dair en ufak bir kanıta sahip değiliz.

---

Kaynak: Nature, doi:10.1038/nature15369

---