Bilimfili olarak sizlere en güncel bilimsel gelişmeleri duyururken çeşitli bilim dallarının düzenli yayınlanan seçkin kaynaklarından da faydalanıyoruz. İlk kez yayınlandığı 1823 yılından beri süren yayın hayatında, bu hafta 10000. sayısıyla karşımıza çıkan The Lancet dergisi, tıp alanında bahsettiğimiz saygınlığa ve güvenilirliğe erişmiş olması nedeniyle üzerinde iki satır yazmaya değer bulduğumuz bir kaynak.





1823'te İngiliz cerrah ve milletvekili olan ilk editörü Thomas Wakley tarafından çıkarılmaya başlanan ve adı bile bir cerrah hassasiyetiyle konan The Lancet (buradaki anlamıyla bistüri, neşter; aynı zamanda “aydınlatıcı” hedefleri nedeniyle Gotik mimaride, içeriye ışık girmesini sağlayan sivri kemer pencereye de atıf söz konusudur), 200 yıla yaklaşan yayın hayatında, kapağının altında yer alabilmiş her türlü bilimsel çalışmaya fazladan bir değer katabilmeyi başarmış ciddilikte ve saygınlıkta bir tıp dergisi olarak tanımlanabilir.

1847'de kloroformun anestezik bir ajan olarak kullanılması, 1867'de Lister'in, cerrahi girişimler öncesinde sağlanan antisepsinin önemini vurgulaması, 1940'ta insanlık tarihini değiştiren penisilin mucizesinin duyurulması, 1958'de ultrason dalgalarıyla ilk görüntülemenin yapılması, 1974'te, halen merkezi sinir siteminin muayene ile değerlendirilmesinde kullandığımız Gloskow Koma Skalası'nın tanımlanması, 1983'te ülser tedavisini cerrahların elinden alan Helikobakter pilori'nin keşfinin duyurulması, 1991'de anne adaylarına verilen folik asit desteğiyle bebeklerdeki nöral tüp defektlerinin engellenebildiğinin açıklanması, 1994'te kolesterol düşürücü ilaçların kalp hastalığı olanlarda yarar sağladığının bildirilmesi, 2003'te menopoz sonrası hormon kullanımının çok da masum olmadığının ortaya konulması, 2013'te küresel sağlık için ilk girişimin duyurulması ve 2015'te uluslararası güç birliği ile ilk Ebola aşısının başarısı... Sadece bir tıp insanı için değil, hemen herkes için yaşamsal değeri ve anlamı olan, The Lancet dergisi sayfalarında basılarak tüm dünya hekimlerine ulaştırılan ve böylece insan yaşamına ve bilimsel bilgiye değer katan buluşlardan bazılarıydı bunlar.

Bunca yıl içinde, haftalık olarak yayınlanan bir dergide elbette yanlış ve bilimsellikten uzak makaleler de yer almıştır. Bunlar arasında ilk olarak aklıma gelen aşı-otizm arasında bir bağ kurmaya çalışan Wakefield çalışmasının The Lancet'te yer bulması. Ancak olay bilimsel olarak aydınlandıktan sonra dergi bu çalışmayı yayından kaldırdığını da duyurmasını bilerek, bilimin, yanlışı kabullenip, yoluna devam etme ilkesi gereğince davrandı.

Sadece bilimsel alanda değil, güncel siyaset alanında da büyük tartışmaların merkezinde yer alabilmeyi başarmasıyla da ilginç bir tıp dergisidir The Lancet. 2003'te tütün kullanımının, 2010'da da alkol kullanımının neredeyse yasaklanmasını öneren yayınlara yer vermesi, 2009'da Rusya'daki hızlı özelleştirmenin ölüm oranlarının yükselmesine neden olduğu yönündeki raporu, 2014'te Gazze saldırıları nedeniyle İsrail'i kınayan bir mektuba yer vermesi, bağlı bulunduğu yayınevinin bir iştiraki olan Reed Fuarcılığı silah fuarı düzenlediği için açıktan eleştirmesi ve Dünya Sağlık Örgütünü, homeopatinin ('insanı hasta yapan, aynı zamanda iyileştirebilir de' diyerek hastalık belirtilerini ortaya çıkarabilecek maddelerin düşük dozlarda hastaya verilmesi yöntemi) bir tedavi yöntemi olduğu yönündeki görüşleri nedeniyle topa tutması gibi her tıp dergisinin özgeçmişinde bulamayacağınız meziyetlerini de anmadan geçemeyeceğiz.

Bilimin bir bilgi birikim süreci olduğunu düşündüğümüzde; doğru bilgiyi yanlışından ayırmanın ve bunları üst üste koyarak, gerek duyulduğunda güvenle tekrar kullanılabilmesini sağlayacak bir arşiv oluşturmanın önemi yadsınamaz. Güvenilir bilgiyi ayıklamanın ve depolamanın bugünkü kadar kolay olmadığı zamanlardan gelen ve Wakley'in halefi Boyce'un, yolculuğuna devam eden bir ışık olarak tanımladığı The Lancet'i 10000. sayısı nedeniyle anmanın da bilimsel bir değeri olduğunu düşündük.