Uluslararası Prototip Kilogram (IPK) ya da Le Grande K (Büyük K)… Bir Paris banliyösündeki güvenlikli kasada saklanan bu platin-iridyum karışımı silindir, tartıldığında bir kilogram gelen bu referans cisim, tam 126 yıldır sahip olduğu bu tuhaf değeri yitirmek üzere olabilir.



Uluslararası Birimler Sistemi (SI) içinde fiziksel bir cisimle “açıklanan” tek birim olan kilogramın,  bu özelliğini kaybetmesi için çalışan bilim insanları bir orta yol bulmak üzereler. Kilogram, matematiksel bir değer olarak ifade edilmesi durumunda daha hassas bir ölçü olmayacak ama daha sabit ve genel-geçer bir birim haline gelecek. Yani gerçek kilogramın kaç kilogram olduğu bilgisi sadece kasadaki silindire ulaşabilen insanların elinde olmayacak. Ayrıca zaman içinde atom alıp kaybetmesi teorik olarak mümkün olan, çalınma, kaybolma riskiyle karşı karşıya bir referansa bağlı olmasındansa, dünyanın her yerinde geçerli bir “sabit” olarak hesaplanması akla çok daha bilimsel ve mantıklı geliyor, özellikle de IPK’nin bugün var olan kopyaları arasında bile farklılıklar varken.

Kilogramı Planck sabiti cinsinden açıklamak suretiyle bir sabite bağlama fikri ortaya atıldıktan sonraki sorun Planck sabitini doğru olarak tespit etmeye geldi. Referans kilogramla aynı ağırlıktaki iki silikon-28 küresindeki atomları sayarak buldukları Avogadro sabitini Planck sabitine çevirmeyi başaran bir grup araştırıcının sonuçları, referans kilograma denk test cisminin elektromanyetik güç karşısında tartılması olan watt dengesi yöntemiyle Planck sabitine ulaşan grubun sonuçlarıyla karşılaştırıldı ve göz ardı edilmesinde hiçbir sakınca olmayan milyarda 12’lik farklılıkla bir Planck sabiti değeri üzerinde anlaşıldı.

Ne yazık ki tüm insanlığa mâl olmuş bir kilograma kavuşmamız için Rusya’da devam eden bir diğer Planck sabiti araştırmasının da sonuçlanmasını beklememiz gerekiyor. Her şey yolunda gider de yukarıda bahsettiğimiz iki çalışmadakine yakın bir değer bulunursa güvenebileceğimiz bir Planck sabitine kavuşmuş olacağız. Oradan da ver elini sabit kilogram…

---

Kaynak: 10.1038/526305a

---