Lozan Federal Politeknik Okulu (EPFL) bünyesinde bulunan Plazma Fiziği Araştırma Merkezi (CRPP), adını İsviçre Plazma Merkezi (SPC) olarak değiştirdi.



Bu isim değişikliği, füzyon sayesinde temiz ve neredeyse sınırsız enerji elde etme projesi olan ITER'in ortaklarından EUROfusion tarafından, çalışmaya katkıda bulunacak 3 tokamaktan birine ev sahipliği yapması nedeniyle yüklendiği rolü yansıtması açısından önem taşıyor.

Latince karşılığı “yol” olan ITER, Çin, Avrupa Birliği, Hindistan, Kore, Japonya, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin ortaklaşa olarak hayata geçirmeyi planladıkları, Fransa'nın güneyinde yapımı devam eden bir deney tesisi. ITER'i, asıl amacı elektrik üretmek olmayan ancak endüstriyel boyutlarda verimli ve gerçekleştirilebilir bir füzyonu sağlamak için deney ve çalışmaların yürütüleceği bir santral olarak da tanımlamak olası.



“Atomun parçalanması” denince anlamamız gereken fizyon (bölünme) tepkimesinin tersine iki veya daha fazla atom çekirdeğinin birleştirilerek yeni bir atom çekirdeği oluşturma reaksiyonu olan füzyon (kaynaşma), aynı zamanda Güneş gibi cüce yıldızların hidrojen atomlarını birleştirerek helyum oluşturmaları ve bu sırada da inanılmaz boyutta enerji sağlamalarının altındaki nükleer fiziksel olay. Etkin olarak sağlanabilirse, yani bir şekilde hükmedilebilirse, füzyon sayesinde insanlığın gereksinim duyduğu tüm enerji temiz ve güvenilir yoldan ve radyoaktif atıklar üretmeksizin elde edilebilir.

İşte bu türden bir füzyon gerçekleştirme yolunda on yıllardır yapılan çalışmalardan, en önemli adımlardan birinin plazmayı hapsedebilmek olduğunu anladık. Gazı, güneşin merkezindeki sıcaklıktan bile daha fazla derecelerde ısıtıp hidrojenlerin birleşmeleri için gerekli ortamı yaratmak olarak da tanımlanabilecek bu durum, tokamak adı verilen, manyetik alan barındıran simit şekilli odalar içinde yaratılabiliyor. Bahsettiğimiz kurumun önemi de bu noktada ortaya çıkıyor. Zira sahip olduğu 1992 yapımı Değişken Konfigürasyonlu Tokamak (TCV), ITER projesine dahil edilince, İsviçre Hükümeti tarafından yapılan bağışlar sayesinde geliştirilerek, yeni plazma ısıtıcı mikrodalga sitemlerinden, tıp ve gıda alanında uygulamaları olacak düşük yoğunluklu-düşük ısıda plazma üretim uygulamalarının da eklenmesi sayesinde alanında referans bir tesis olma yolunda ilerliyor. Plazma alanındaki öncülüğünü adıyla da pekiştirmek isteyen tesisin, İsviçre vurgusunu da kuvvetle yaptığı için yoluna bu isimle devam etme kararı oldukça anlaşılabilir.

SPC'nin de, araştırma merkezi olarak bir parçası olduğu ITER projesi kapsamında ilk plazmanın 2020'de, ilk büyük ölçekli başarılı döteryum-trityum füzyonlarının 2027'de gerçekleştirilmesi planlanıyor. Konuyla ilgili Kasım 2015'te yayınlanacak durum değerlendirme raporu, planlanan takvimde bir aksama olup olmadığını bizlere gösterecek.

 

---

ÉCOLE POLYTECHNIQUE FÉDÉRALE DE LAUSANNE-EPFL ve ITER'den derlenmiştir.

---